حوزه، بهترین پایگاه آشنایی با معارف اسلام است. هیچ مرکز دیگری در سراسر جهان وجود ندارد که در آن به صورت رسمی و با برنامه‏ای جامع، با فرهنگ دین و سخن پیشوایان معصوم، بتوان آشنا شد. از این نظر شرایطی که برای طلبه پدید می‏آید بسیار مغتنم و قابل استفاده است.

حوزه‏ها ـ مانند همه سازمان‏ها، ادارات و مراکز دیگرـ تا رسیدن به نقطة مطلوب و رفع همة نقاط ضعف، فاصله‏ای طولانی در پیش دارند. اما همة کسانی که نقاط ضعف و کاستی‏های آن را گوشزد می‏نمایند، باید به این مسئله به‏خوبی توجه کنند و توجه دهند که هیچ سازمان و مرکز دیگری، رسالت عظیم حوزه و کارکرد آن را نمی‏تواند عهده‏دار شود. حوزه، علی‏رغم همة کاستی‏ها و بایسته‏ها، برای اسلام‏شناسی و درک عمیق فرهنگ دین، بهترین شرایط را فراهم می‏کند. البته در میان حوزه‏های مختلف، خوب و بهتر وجود دارد و هر کسی موظف است شرایط رشد و تحصیل بهتری برای خود ایجاد کند و از فرصت‏ها و امکانات بیشتری بهره‏برداری نماید. اما به‏ هر حال محدودیت و کاستی در همه جا وجود دارد. هنر آن نیست که پس از تأمین همة شرایط و امکانات حرکت کنیم. هنر آن است که در تنگناها و محدودیت‏ ها بهترین استفاده را نماییم. اگر بخواهیم منتظر اصلاح همه کاستی‏ها و مطلوب شدن همة موجودها باشیم تا پس از آن، اقدام را آغاز کنیم، باید بدانیم که هیچ‏وقت به چنین نقطه‏ای نخواهیم رسید. همیشه ایده‏ آل‏ های ما از واقعیت موجود بسیار فاصله دارد. پس عاقلانه‏تر آن‏است که به‏جای تقاضای توسعة امکانات، توجه به بهره‏ گیری از امکاناتِ موجود کنیم و با اراده و اختیار خود گره‏های بسته را باز نماییم.

نظام آموزشی و پرورشی امروز حوزه در کنار همة کاستی‏ ها، امتیازات چشم‌گیری نیز دارد. در این مجموعه با همین امتیازات، شخصیت‏های برگزیدة فراوانی رشد یافته و رسالت پیامبران الهی را بر دوش گرفته‏اند. نه وجود چنین برگزیدگانی بهانة موجهی برای عدم اصلاح کاستی‏های حوزه است و نه وجود آن کاستی‏ها، بهانة موجهی برای نفی کامل حوزه.

استاد شهید مطهری در این باره می‏فرمایند: «لازم است روحانیت را اصلاح کرد نه این که آن را از بین برد. ثابت نگاه‏داشتن سازمان روحانیت در وضع فعلی نیز به انقراض آن منتهی خواهد شد. این مطلب را حدود 10 سال است که بارها و بارها تکرار کرده و گفته‏ام که روحانیت یک درخت آفت‏زده است و باید با آفت‏هایش مبارزه کرد. کسی که می‏گوید دست به ترکیب این درخت نزنید معنای سخنش این است که با آفت‏های آن هم مبارزه نکنید و این باعث می‏شود که آفت‏ها، درخت را از بین ببرند. آن کسی نیز که می‏گوید اصلاً این درخت را باید از ریشه کند اشتباه بزرگی مرتکب می‏شود. زیرا اگر این درخت کنده شود دیگر هیچ کس قادر نخواهد بود تا نهال جدیدی به جای آن بکارد.»

امروزه هر یک از عناصر برنامة آموزشی حوزه، متولی سرسختی برای مخالفت، پیشِ رو دارد. اگر مجموع این مخالفت‏ها را گرد هم آوریم چیزی از نظام آموزشی حوزه باقی نخواهد ماند! درحالی‏که این‏گونه نیست. همین متون و همین کتاب‏ها، دست‏مایة دانش‏مندان دین در آشنایی با آموزه‏ های مکتب انبیا بوده است.

تکامل این نظام آموزشی و بهبود کیفیت آن همواره مد نظر مصلحان و دلسوزان قرار داشته، اما همان بزرگان بارها تأکید کرده‏ اند که موجودی خود را نباید به جرم نداشتن پاره‏ای کمالات، یک‌باره از دست داد!

بدترین اثری که این انتقادها و اعتراض‏ها بر بدنة جوان حوزه وارد آورده، از بین بردن ایمان و اعتقاد آن‏ها به استحکام این بنیان رفیع است. ایمان و اعتقاد به فعالیتی که انجام می‏دهیم، موتور حرکت و پویش ماست. «شبهه» این موتور را سرد و خاموش و ما را از حرکت متوقف می‏سازد و خود، توجیه فریبنده‏ای برای سستی و کاهلی قرار می‏گیرد.