معرفی حضرت زینب سلام‌الله‌علیها به زبان لاتین در دایره‌المعارف‌های آنلاین شامل دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا و آکسفورد آمده است. اینها منابعی هستند که به فراخور نوع مطالب، بی‌طرفانه و مختصر به زندگی آن حضرت اشاره کرده‌اند اما مطالب جسته و گریخته دیگر، حاکی از وجود آشنایی برخی غربیان با زینب کبری سلام‌الله‌علیها است. در سال ۲۰۱۳ و در بحبوحه جنگ داخلی در سوریه، مطلبی در Foreign Policy Journal از فرانکلین لمب درباره حرم حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و شخصیت ایشان منتشر شد که متفاوت از سبک دایره‌المعارفی است.
لمب که مقاله‌نویس بخش فرهنگ و خاورمیانه این نشریه است، در این مطلب به توصیف جزئیات حضورش در حرم حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و آشنایی‌اش با مریم که او هم مسیحی اما محلی است، می‌پردازد. توصیفات او به نقل از مریم در اصل شامل مقایسه حضرت زینب سلام‌الله‌علیها با قدیس زن فرانسوی، یعنی ژاندارک است. لمب و مریم در این توصیفات، برخلاف دیگر منابع غربی درباره چهره‌های مقدس اسلامی، بسیار پرشور و عاطفی هستند و توصیف آنها نسخه غربی نگاه عاطفی ما شیعیان به بزرگان اسلامی محسوب می‌شود.
«مریم گفت که زینب، دختر علی، مانند ژاندارک، دیندار و پاکدامن، و با فقرا و بی‌خانمان‌ها و یتیمان مهربان بود. هر دوی اینها با الله رابطه خوبی داشتند و مدافعان سرسخت عدالت بودند و جان‌شان را برای عدالت فدا کردند. مریم به ما گفت که یکی از مواریث زینب و ژاندارک این بود که هر زنی باید بداند که می‌تواند همیشه منشأ تغییری مثبت برای بشریت باشد. این زائر دروزی لبنانی به ما گفت که سیده زینب نماینده همه زنان و همه کسانی است که در مقابل ستم ایستادند و برای عدالت جنگیدند، زینب “زن جهانی” است؛ یعنی زینب متعلق به شیعه یا مسلمانان نیست، بلکه به همه مردم درستکار تعلق دارد».
شکل دیگری از بازنمایی حضرت زینب سلام‌الله‌علیها در منابع لاتین، به‌صورت مطالعات دانشگاهی است. عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد شمیمه عبدی‌زاده در دانشگاه تمپل در سال ۲۰۱۳، «سفر زیبایی به سمت کمال: زینب بنت علی ابن ابی‌طالب و الگوی تغییر انسانی در جهت تکامل خصایل ولایت الله و انسان کامل» است. عبدی‌زاده در چکیده پایان‌نامه خود می‌گوید: «ادیان برای فراهم کردن مقدمات رستگاری، آموزه‌های خود را در قالب متن مقدس و الگوهای شخصیتی ارائه می‌کنند. الگوها فقط برگزیدگان خدا نیستند بلکه برگزیدگان اجتماع هم هستند. وقتی زندگی چنین انسان‌هایی را مطالعه می‌کنیم، به الگویی از رشد برای نیل به هدف خلقت خداوند می‌رسیم».این پایان‌نامه با راهنمایی خالد بلنکینشیپ و لئونارد سویندلر، در حوزه تاریخ دین، مطالعات زنان، و مطالعات اسلامی درج شده است.
مؤسسه warn.org.uk نیز حضرت زینب سلام‌الله‌علیها را در میان ۵ چهره زن تأثیرگذار تاریخ اسلام از ابتدا تاکنون آورده و می‌نویسد: «زینب اسوه مقاومت در مقابل بلایا و زنی پاکدامن بود که به زنان قرآن درس می‌داد. او نقش قهرمانانه‌ای در حفاظت از اعضای خانواده در مقابل جور داشت و یکی از خطبه‌های آتشین اسلام را ایراد کرد. زینب بنت علی در خاطر همه مسلمانان جهان به‌عنوان سرچشمه قدرت و استقامت در مقابل سختی‌ها ثبت شده است». مؤسسه Warn هدف خود را بهره‌گیری از توانایی زنان برای ایجاد تغییر و حمایت از افراد آسیب‌پذیر در مقابله با تندروی عنوان کرده است.
مطالعه مردم‌شناسانه دایان دسوزا در یکی از ایالات شیعه‌نشین هند از منابع کمیابی است که به جایگاه حضرت زینب سلام‌الله‌علیها در جوامع شیعی معاصر می‌پردازد. «یاران زینب: نگاهی جنسیتی به باورهای شیعیان» با این پرسش‌ها آغاز می‌شود که «زنان متدین شیعه زندگی دینی خود را چگونه تجربه می‌کنند؟ تجربه و باورهای آنان چه تفاوتی با مردان دارد؟ نقش‌ها و تعاملات جنسیت‌محور چه مسایلی را درباره مذهب شیعی نشان می‌دهد؟» و ادامه می‌دهد «اندیشمندان دینی معمولاً اظهارات دینی زنان را دست‌کم می‌گیرند و آنها را در حاشیه مناسک مردانه می‌دانند. این دیدگاه این‌طور می‌انگارد که رفتارهای مناسکی زنان محصول فکرنشده تحصیلات و تجربه کم و حتی طبیعت متفاوت زنان است. کتاب یاران زینب با ترسیم روایات تکان‌دهنده زنان شیعه، تاریخ جالب زیارتگاه‌های زنان، و زندگی امروزی مبلغین زن و مناسک زنان، نشان می‌دهد که تجربه دینی زنان جلوه‌های جدی و معتبری از دین‌داری است».
دسوزا از طریق انتصاب زنان مورد مطالعه خود به حضرت زینب سلام‌الله‌علیها، قصد دارد تجربه دینی آنها را به‌واسطه بزرگی نام زینب مهم و معتبر جلوه دهد. او تفکیک رایج میان کنش عام و هنجاری را زیر سؤال می‌برد و می‌گوید: «چنین تفکیکی نه‌تنها ارزش مناسک زنانه را زیر سؤال می‌برد، بلکه درک ما از اصل دین را هم ضعیف می‌کند». بنابراین، او با ترسیم مناسک زنان شیعه در هند و انتصاب تجربه دینی آنها به یک مقتدا، یعنی حضرت زینب سلام‌الله‌علیها، قصد دارد تجربه زنان را بخشی مهم و معتبر از کلیت دین و دین‌داری در اسلام معرفی کند. این نحوه ترسیم غیرمسلمانان می‌تواند در جایگاه بین‌المللی مذهب شیعی و زنان شیعه بسیار مؤثر باشد.
(در همین زمینه: زنان شیعه هندوستان قدرت رهبری و استقامت فوق‌العاده‌ای دارند/ به تمرین روحی زیادی برای محو ذهن‌واره‌های مربوط به فرهنگ سفید آمریکایی‌ام، نیاز دارم– گفت‌وگو با دکتر دایان دسوزا، نگارنده کتاب «یاران زینب: نگاهی جنسیتی به باورهای شیعیان»)
آثار مشابه دیگری در معرفی حضرت زینب سلام‌الله‌علیها به چاپ رسیده‌اند که از سوی مراکز و چهره‌های شیعی صورت گرفته‌اند. یک نمونه از چنین آثاری، «پیروزی حقیقت: زندگی زینب بنت علی» است که در سال ۲۰۱۴ توسط مؤسسه اهل‌البیت به زبان انگلیسی و در ۴۰ صفحه نگارش و چاپ و در آمازون نمایه شده است. به‌نظر می‌رسد، در معرفی چهره‌های تاریخ اسلام و شیعه، دو رویه مطالعات شرق‌شناسانه جدید -که در تفاوت با آثار شرق‌شناسی استعماری نگاه خیره به تجربه انسان شرقی ندارند- و معرفی مسلمانان آشنا با فرهنگ غرب، معرفی موفق‌تر و مؤثرتری باشد.
منبع: مهرخانه
صفحات: 1· 2
