به همین علت، در این ایام دعا و نیایش و در آستانه روز شناخت و بصیرت، روز عرفه، و همزمان با سال‌روز وفات این عالم بزرگ، نگاهی داریم به نکاتی که ایشان در مورد دعا بیان کرده‌اند.
الف- مقدم کردن دوستان و برادران دینی بر خود، هنگام دعا
اگر هنگام دعا، برادران صمیمى را بر خود مقدم نمایی و نام تک‌تک آنها را ببری و از خداوند حاجاتشان را بخواهی و تک‌تک نیازهای خصوصی و سپس خواسته‌های عمومی‌شان را بگویی، نه تنها ضرر نکرده‌ای، بلکه تجارتی سودمند انجام داده‌ای. چراکه اگر به خاطر خدا، آنان را در دعا برخود مقدم داری، با زبانی براى خود دعا کرده‌اى که حتى به اندازه یک چشم به‌هم زدن هم نافرمانى خدا را ننموده است، با زبان فرشتگان معصوم، بلکه با زبان خداوند پروردگار جهانیان، و حتی شاید یک دعا را با دعاهاى بى‌پایان عوض کرده باشی.
چنان‌چه از ابن ابی عمیر روایت شده که از زید نرسی نقل کرده که گفت: با معاویه بن وهب، در موقف بودم. او مشغول دعا بود، دقت کردم ببینم چه می‌گوید؛ دیدم اصلاً برای خود دعا نکرد، بلکه برای افراد دیگری به طور تک‌تک و با ذکر نام دعا کرد. و همچنان مشغول بود تا مردم از آنجا بازگشتند. گفتم: عمو! چیز عجیبی دیدم. گفت: از چه تعجب کردی؟ گفتم: همین‌که در چنین جایی، برادران و دوستانت را بر خود مقدم کردی و برای تک‌تک آنها دعا کردی؟! گفت: تعجب ندارد، فرزند برادرم! از مولاى من و مولاى تو و مولاى هر مرد و زن مؤمنى شنیدم که می‌فرمود: کسى که پشت سر برادر خود براى او دعا کند، فرشته‌اى از آسمان دنیا ندا دهد: اى بنده خدا! صد هزار برابر آن‌چه خواستى، براى تو خواهد بود. فرشته دیگرى از آسمان دوم او را ندا می‌دهد: اى بنده خدا! دویست هزار برابر آن‌چه خواستى براى تو خواهد بود. فرشته دیگرى از آسمان سوم او را ندا می‌دهد: اى بنده خدا! سیصد هزار برابر آن‌چه خواستى براى تو خواهد بود. فرشته دیگرى از آسمان چهارم او را ندا می‌دهد: اى بنده خدا! چهارصد هزار برابر آن‌چه خواستى براى تو خواهد بود…. فرشته دیگرى از آسمان هفتم ندا می‌دهد: هفتصد هزار برابر آن‌چه خواستى براى تو خواهد بود. آن‌گاه خداى عزوجل ندا می‌دهد: من بی‌نیازى هستم که نیازمند نمی‌گردم، بنده من! یک میلیون برابر آن‌چه خواستى براى تو خواهد بود. اکنون اى برادرزاده! کدام‌یک بهتر است؟؛ آن‌چه انجام دادم یا آن‌چه تو می‌گویى؟
ب- مراعات آداب دعا
در دعا، لازم است که دعاکننده فرمایش امام صادق علیه‌السلام در مصباح‌الشریعه را به یاد داشته باشد که فرمودند: «ادب دعا را رعایت کرده و بنگر که چه کسى را، چگونه، و براى چه می‌خوانى؟ عظمت و بزرگى خداوند را باور داشته باش با دیده دل، آگاهى او از باطن و اسرار و اعتقادات خود را ببین و راه نجات و هلاکت خود را دریاب؛ مبادا چیزى از خدا بخواهى که هلاکت تو در آن بوده ولى گمان کنى که باعث نجات تو است. زیرا خداوند متعال می‌فرماید: و انسان با دعاى خیر، شر خود را می‌خواهد و انسان شتاب‌کار است. بیندیش که چه و چه مقدار و براى چه درخواست می‌کنى. دعا یعنى درحالى‌که اندیشه‌ات غرق در مشاهده پروردگار بوده، اختیار را از کف داده و تمام امور ظاهرى و باطنى خود را به پروردگار تسلیم و واگذار نموده‌اى، با تمام وجودت از خداوند حاجت خود را بخواهى. درصورت عمل نکردن به شرایط دعا، انتظار اجابت نداشته باش؛ زیرا او رازها و نهان‌ها را می‌داند و شاید چیزى بخواهى و او بداند در باطن تو چیزى بر خلاف آن است».
ظاهراً مراد از این فراز «با تمام وجودت از خداوند حاجت بخواهى» این است که به‌خاطر تبعیت از دستور خداى متعال، به درگاه او دعا کن. مراد از عبارت «از کف دادن همه اختیارها» این است که به درگاه خداى متعال براى خواسته‌ات دعا کن، اما راه و چگونگى رسیدن به آن را معین نکن؛ مثلاً اگر مالى را می‌خواهى نگو: آن را از دست فلانى یا خرید یا فروش فلان چیز به من برسان، مگر این‌که خصوصیات خواسته‌ات نیز جزو خواسته باشد. ممکن است منظور از این عبارت آن باشد که انسان چون خیر و سعادت را در خواسته خود می‌بیند، آن را طلب می‌کند؛ درصورتی‌که بالاترین خیرها و سعادت‌ها شناخت خدا و نزدیکى و پناه اوست. همان‌گونه که در دعاهاى معصومین علیهم‌السلام نیز آمده است: «اى نهایت آرزوى عارفان»!
هنگام خواندن دعاهایى که واردشده بفهم که چه می‌گویى و آن‌چه را می‌گویى در خود شکل بده. مواظب باش و مبادا که با سخنان دروغ و بدون داشتن حالات بندگى و مراسم تضرع و گریه و زارى و نیاز با پروردگارت روبه‌رو شوى. مثلاً وقتى در دعا می‌خوانى: «پروردگارا! توانایى رفع هیچ‌کدام از احتیاجات خود را نداشته و نمی‌توانم به خودم سودى رسانده یا ضررى وارد نمایم. امیدى برایم نبوده و دوستى نمی‌یابم درها به رویم بسته شده و از همه ناامید شده و روزگار تنها تو را برایم باقى گذاشته است….» درباره این سخنانى که به خداوند می‌گویى بیندیش! کسى که از همه بریده و از همه مردم قطع امید کرده باشد و با بیم و امید در پیشگاه خدا ایستاده و از سرنوشت بد خود شکایت کند، قطعاً خداوند او را اجابت کرده و مورد رحمت و بزرگداشت خود قرار می‌دهد و حتى او را دوست داشته و به خود نزدیک می‌سازد. ولى اگر کسى که این الفاظ را خوانده و اثر اجابت را ندیده و پناه بر خداى او ثمره‌اى جز ناامیدى و دورى نداشته باشد، تنها علت این امر دورویى و ادعاى دروغ اوست.
کسى که در چنین زمانى و با این زبان و این‌گونه به درگاه پروردگارش دعا کند ولى در مسیر وزش نسیم فضل و قبول الهى قرار نگرفته و به خواسته و آرزوى خود نرسیده و علامت پذیرش دعا که همان تغییر حال و تغییر اندیشه‌هایى است که به ذهن او وارد می‌گردد را در خود نبیند، باید به خاطر هلاکت قلب و ضعف ایمان بر خود بگرید، زیرا معلوم می‌شود بنده بیمار و پستى است.
آن‌چه گذشت تنها و تنها آموزه‌ها و سفارشاتی بود که ایشان در لابه‌لای اعمال این روز، در کتاب ارزشمند «المراقبات فی اعمال السنه» خود، عنوان کردند و اگر نگاهی به کتاب داشته باشیم، مسلماً توشه‌ای کافی از معارف الهی را برخواهیم گرفت؛ توشه‌ای که راهنمای ما در مسیر صحیح دعاکردن و خواندن خداوند باشد.
صفحات: 1· 2
