چرا دیدن هلال اول ماه دشوار است؟

 

 

رویت هلال ماه‌ رمضان و شوال فراتر از بحث تقویمی است

 

 

 

کره ماه از دید ما که ساکن زمین هستیم، حدود هر 29.5 روز یکبار به دور زمین می‌چرخد. از آنجا که واحد تقویم «یک روز» است و امکان در نظر گرفتن نیم روز و چند ساعت و دقیقه به عنوان واحد تقویم وجود ندارد، از این رو در استخراج تقویم قمری همیشه ماه‌ها 29 و 30 روز در نظر گرفته می‌شود. حتی گاهی ممکن است دو تا سه ماه قمری 29 یا 30 روزه به صورت متوالی پشت سر هم تکرار شود.

 

 

 

منجمان و دیگر علاقه‌مندان بحث رؤیت هلال برای تعیین روز اول ماه همواره در شامگاه بیست و نهمین روز ماه قمری برای رؤیت هلال اقدام می‌کنند. به این ترتیب اگر هلال ماه دیده شود، فردا روز اول ماه قمری بعد خواهد بود و اگر هلال دیده نشود، فردا روز سی‌اُم ماه قمری و پس‌فردا تحت هر شرایطی اولین روز ماه قمری بعد خواهد بود؛ حتی اگر هلال ماه در شب سی‌اُم هم رؤیت نشود به هر حال پس فردا روز اول ماه قمری بعد است و ماه 31 روزه نمی‌شود؛ زیرا طول روزهای ماه قمری فقط می‌تواند 29 یا 30 روز باشد و ماه 31 روزه در تقویم قمری تعریف نشده است.

 

 

 

هلال ماه با توجه به موقعیت ماه در مدار زمین از حیث دوری و نزدیکی، جدایی زاویه‌ای از خورشید، زاویه مدار ماه در لحظه غروب خورشید با افق، ضخامت هلال ماه و چند شاخصه دیگر در ابتدای هر ماه قمری شرایط متفاوتی برای رصد دارد. از این رو گاهی هلال اول یک ماه به آسانی با چشم غیرمسلح رؤیت می‌شود، در حالی که ممکن است هلال اول ماه دیگر به باریکی مو از پشت تلسکوپ‌های قوی به دشواری قابل تشخیص باشد. 

 

 

 

گاهی ممکن است هلال ماه در ابتدای ماه قمری آن قدر نازک و به خورشید نزدیک باشد که با تلسکوپ نیز نتوان آن را در شامگاه روز بیست و نهم ماه قمری رصد کرد و به این ترتیب ماه قمری 30 روزه شود.

چرا رویت هلال رمضان و شوال مهم است؟

 

 

رویت هلال رمضان که نویدبخش ظهور خوبیها است

 

 

 

بسیاری از مردم می‌پرسند چرا مساله رؤیت هلال بر سر ماه‌های رمضان و شوال بحرانی می‌شود و مگر در سایر ماه‌های قمری هلال ماه را رؤیت نمی‌کنند؟ البته که اقدام برای رؤیت هلال ماه از سوی رصدگران و نهادهای مسئول در هر ماه به طور منظم انجام می‌شود.

 

 

 

رویت هلال رمضان که نویدبخش ظهور خوبیها و ایجاد فرصت و بستری برای خودسازی و نزدیکی هر چه بیشتر به خالق هستی است از اهمیت زیادی برخوردار است.

 

 

 

لیکن اهمیت دوچندان رصد هلال اول ماه‌های رمضان و شوال از این روست که قصور در اعلام زمان آغاز ماه مبارک رمضان ممکن است باعث شود گروه بزرگی از مسلمانان که اکثریت قریب به اتفاق‌شان به اخبار دریافتی از رصدگران هلال ماه و مراجع عظام اطمینان کرده بودند، توفیق یک روز روزه‌داری را از دست بدهند و روزه‌شان قضا شود.

 

 

 

موضوع مهم‌تر این است که اشتباه در تعیین روز اول ماه شوال ممکن است منجر به انجام کار حرام شود؛ حتما می‌دانید نیت برای گرفتن روزه در روز اول ماه شوال که مطابق با عید سعید فطر است، حرام است. از این رو هر گونه کوتاهی در انجام فرآیند صحیح رؤیت هلال ممکن است به انجام کار حرام در میان جمع بزرگی از مسلمانان شود و این مسئولیت بزرگی را بر دوش رصدگران هلال ماه قرار می‌دهد. به همین دلیل است که اگر انسان خود هلال ماه را نبیند، دو مرد عادل برای اثبات اول ماه باید شهادت بدهند. پس اهمیت رؤیت هلال ماه‌های رمضان و شوال فراتر از بحث تقویمی است.

 

 

 

رویت هلال ماه رمضان در سایر نقاط ایران

 

 

 در گذشته مردم بعد از دیدن هلال رمضان آداب و رسوم خاصی داشته اند

 

 

 

رویت هلال رمضان در تهران  
براي ديدن هلال ماه رمضان آئين هاي جالب توجهي وجود داشته است. ازجمله اينکه مردم با سيني، قرآن، آئينه و سبزه به پشت بام ها مي رفتند و به آسمان نگاه مي کردند تا ماه پيدا شود و پس از نگاه کردن در قرآن، سبزه را در آب مي انداختند. برخي نيز در هنگام رويت ماه، به خاطر صداقت کودکان به چهره آنان نگاه مي کردند.

 

هلال رمضان در آذربايجان  
مردم آذربايجان نيز به شيوه خود به استقبال ماه مبارک رمضان مي روند و آيين و رسوم کهن خود در اين ماه را پاس مي دارند. در گذشته روستائيان آذربايجان براي رويت هلال ماه رمضان بالاي بام مي‌رفتند و ساعت‌ها منتظر مي‌شدند يا سواري را به شهرهاي اطراف مي‌فرستادند تا از ديده شدن هلال خبري بياورد.   

 

بزرگترها بعد از رويت هلال رمضان، به چهره يک کودک معصوم يا يک فرد مومن و نمازخوان نگاه مي‌کردند و اعتقاد داشتند که نگريستن به صورت آدم هاي بي‌نماز و روزه‌خوار، خوش يمني درپي نخواهد داشت.  نگاه کردن به ‌آيينه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رويت هلال رمضان رسمي بود که هنوز هم در بين پيرمردان مناطق روستايي استان، مرسوم است.   

دیدن هلال ماه رمضان در هرمزگان   
قديمي‌ ترها در روستاهای هرمزگان براي ديدن هلال رمضان به روي بامهای خانه هايشان مي‌روند تا بتوانند ماه را رويت کنند.    

 

 

 

رویت هلال رمضان در ميان ترکمن ها  
رويت هلال ماه رمضان نيز در ميان ترکمن ها با هيجان خاصي همراه است. آنان عقيده دارند هرکس زودتر از بقيه هلال ماه را ببيند، ثواب بيشتري مي برد و حتي باعث افزايش بينايي مي شود به همين دليل پير و جوان سعي مي کنند براي ديدن هلال ماه که علامت حلول ماه مبارک است، به بالاي ارتفاعات و پشت بام ها بروند تا زودتر از ديگران ماه را ببينند.    

 

    
عصر شب های آخر ماه شعبان، نگاه اغلب مردم ترکمن به سمت مغرب آسمان است تا شايد هلال ماه رمضان را رويت کنند و فردي که هلال ماه را ببيند آيه شريفه سوره بقره را قرائت و با خوشحالي و با صداي بلند به ديگران اعلام مي کند که ماه را رؤيت کرده است.        

دیدن هلال رمضان در استان فارس
با ديدن هلال ماه نو و شروع مهماني خدا، حال و هواي شهر دگرگون مي شود و مردم بعد از ديدن هلال رمضان سه صلوات مي فرستند و مي گويند الهي که ماه شريف و مبارک و با برکتي براي همه عزيزان و غريبان نو شده باشد. از چند روز مانده به رمضان، بعضي از خانواده ها نذر دارند و افطاري مي دهند و بيشتر ميهماني ها به شکل فطاري برگزار مي شود.       

رویت هلال رمضان در يزد
درقديم مردم يزد براي رويت هلال اول ماه رمضان‌، غروب روز آخر شعبان بالاي پشت بام و مناره هاي مسجد رفته و با نگاه عميق به آسمان ماه را جست‌وجو مي‌کردند و در صورت مشاهده‌، اعمال مخصوص اين ماه را بجا مي‌آوردند‌.

اگر به علت ابري بودن آسمان رؤيت هلال اول ماه رمضان ممکن نبود  افرادی را به آبادي‌ها و شهرهاي نزديک که افق‌شان با شهرها يکي باشد مي‌فرستادند  که در اصطلاح به اين عمل «قاصد درکردن»  مي‌گفتند. خلاصه اگر تا هنگام سحر ديدن ماه ثابت مي‌شد مردم سحری را خورده و روزه مي‌گرفتند تا در صورت آغاز رمضان از تکاليف ديني غافل نمانند‌.

 

دعا هنگام رويت هلال رمضان

 

 

یکی از آداب ماه مبارک رمضان هنگام رویت هلال رمضان خواندن دعای مخصوص است

 

دعاى پيامبر(ص) هنگام رويت هلال رمضان:
صدوق عليه الرحمه در كتاب من لا يحضره الفقيه آورده
«و كان رسول الله صلى الله عليه و آله اذا اهل هلال شهر رمضان استقبل القبلة و رفع يديه و قال: «اللهم اهله علينا بالامن و الايمان،و السلامة و الاسلام، و العافية المجللة و الرزق الواسع، و دفع الاسقام، اللهم ارزقنا صيامه و قيامه و تلاوة القرآن فيه، و سلمه لنا، و تسلمه منا و سلمنا فيه‏» (1)

رسول الله(صلى الله عليه و آل) هنگامى كه رويت هلال رمضان میفرمود، رو به قبله می‏نمود و دستهاى مباركش را بلند مى‏كرد.و مى‏گفت: پروردگارا اين ماه را بر ما نو گردان به امن و امان، و سلامتى و اسلام، و تندرستى شايان تشكر، و روزى فراخ، و بر طرف ساختن دردها و ناملايمات، بار پروردگارا روزى كن ما را روزه و قيام براى عبادت، و تلاوت قرآن در اين ماه، و او را براى ما سالم و تمام گردان، و او را از ما سالم بدار، و ما را در اين ماه سالم و تندرست فرما.

دعاى امام على(عليه السلام) هنگام رؤيت هلال رمضان
امير المؤمنين (عليه السلام) میفرمايد: آنگاه كه ديدى هلال (ماه رمضان) را فلا تبرح، خشم نگير و عصبانى نشو، و «قل اللهم انى اسالك خير هذا الشهر، و فتحه و نوره، و نصره،و بركته، و طهوره، و رزقه، و اسئلك خي::ر ما فيه و خير ما بعده، و اعوذ بك من شر ما فيه و ما بعده، اللهم ادخله علينا بالامن و الايمان، و السلامة و الاسلام، و البركة و التقوى، و التوفيق لما تحب و ترضى‏» (2)

 

 

 

 بگو بار پروردگارا خير و خوبى در اين ماه را از تو مى ‏خواهم و همچنين فتح و پيروزى (بر شيطان) و نورانيت، و يارى (بر روزه‏دارى) و بركت و طهارت، و روزى اين ماه را از تو مى ‏طلبم، و از تو خير آنچه در اين ماه هست و بعد از ماه مسئلت مى ‏نمايم، و به تو پناه مى ‏آورم از شر و بدى آنچه در اين ماه مى ‏باشد، و آنچه بعد از آن است، بار پروردگارا اين ماه را با امن و امان و ايمان به تو و سلامت نفس و نعمت اسلام، و بركت و تقوى و توفيق يافتن به آنچه تو دوست مى ‏دارى و راضى م ى‏گردى بر ما وارد گردان (كه همه اوصاف شايسته را در اين ماه داشته باشيم).

 

 
پى نوشت:
1- من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 100.
روزه، درمان بيمارهاى روح و جسم صفحه 13
2- من لا يحضره الفقيه، ص 100.
روزه، درمان بيماريهاى روح و جسم صفحه 13

صفحات: 1· 2