یکی از مسائلی که بین کودکان و نوجوانان مشاهده می‌شود لجبازی آنهاست. لجبازی رفتاری نامطلوب است که به شکل آسیب رساندن به خود و دیگران، دشنام‌گفتن، گریه‌کردن، فریاد کشیدن و شکستن وسایل به چشم می‌خورد. این رفتار در حد کم طبیعی است، اما اختلالی وجود دارد به نام اختلال لجبازی و نافرمانی (ODD) که مهم‌ترین مشخصه آن نافرمانی بیش از حد است.

معمولا رفتارهای منفی گرایانه و لجبازی به‌شکل یکدندگی مستمر، مقاومت در برابر دستورالعمل‌ها و تمایل نداشتن به صلح و سلطه‌پذیری یا جر و بحث با بزرگسالان و همسالان ظاهر می‌شود.

این اختلال بین دو تا ۱۶ درصد کودکان دیده می‌شود و تا قبل از بلوغ در پسران شایع‌تر است و از قبل از هشت سالگی و معمولا تا اوایل نوجوانی دیده می‌شود. برای تشخیص لازم است چهار یا بیش از چهار مورد از نشانه‌های زیر حداقل به مدت شش ماه دوام داشته باشد:

براحتی از کوره در می‌رود، با بزرگسالان مشاجره می‌کند، به طور فعال از انجام خواسته‌ها سرپیچی می‌کند، قواعد و مقرراتی را که بزرگسالان اعلام می‌کنند، نادیده می‌گیرد، از روی عمد موجب ناراحتی دیگران می‌شود، دیگران را به خاطر اشتباهات یا بدرفتاری خودش سرزنش می‌کند، حساس و زودرنج است، خشمگین و اوقات تلخ است، کینه‌توز و انتقامجو است .

عوامل مختلفی از قبیل فضای خانواده؛ تعارضات و مشاجراتی که بین پدر و مادر وجود دارد؛ نوع ارتباط والد ـ فرزند؛ عدم برخورداری از نظم و برنامه‌های تفریحی و قوانین سختگیرانه والدین از جمله عوامل موثر در بروز این اختلال است.

برای درمان لازم است در گام اول به شناسایی علل بروز رفتار لجبازی پرداخت. همچنین لازم است تعداد دفعات و مدت زمانی که فرد لجبازی می‌کند، ثبت شود. برای درمان لازم است این مهارت‌ها در کودک تقویت شود:

ـ آموزش رفتار قاطعانه و نه لجبازانه به کودک.

ـ کمک به استقلال کودک و نظرسنجی از او برای انجام اموری از قبیل انتخاب لباس و نوع بازی

ـ تمرین صبور بودن و جلوگیری از شتاب دادن به کارهای کودک (مثلا برای انجام هر کاری از قبیل حاضر‌شدن، استحمام و مسواک کودک را شتابزده نکنیم.)

ـ نادیده گرفتن لجبازی‌های کودک

ـ تسلیم نشدن در مقابل خواسته‌های نامعقول و رشوه ندادن به کودک (گاهی والدین به خستگی می‌رسند و برای این‌که کودک داد و بیداد خود را متوقف کند، به او رشوه می‌دهند.)

ـ استفاده از خانواده درمانی برای بهبود شرایط و روابط خانوادگی در صورت لزوم

ـ بیان دلایل منطقی برای درخواست‌هایی که از کودک دارید (اجتناب از این‌که بدون ارائه دلیل منطقی فقط به کودک گفته شود چون من می‌گویم باید اطاعت کنی.)

ـ اجتناب از تهدید کودک

ـ آموزش فواید رعایت قوانین

ـ آموزش سیستم برنده ـ برنده به کودک (لازم است به کودک بگویید خود او راه‌حلی ارائه دهد که هم خود او را راضی کند و هم والدینش از راه حل پیشنهادی راضی باشند) در این شرایط خود کودک معمولا راه‌هایی را پیشنهاد می‌دهد که می‌تواند کمک کند تا از لجبازی او کاسته شود.

ـ به روانپزشک مراجعه و در صورت تجویز از مداخلات دارویی همراه رفتار درمانی استفاده شود.

منبع: جام جم آنلاین