*یکی از انتقادات تقریبن عام و باز تقریبن نافرجام فمینیست‌ها همواره متوجه صنعت مد و آرایش بوده است. آنها از ابتدا نسبت به اینکه زنان جوان و به خصوص دختران نوجوان در رقابت دائم برای تطبیق با معیارهای زیبا شناختی- ازنگاه داوران و منتقدان بیرونی و از زاویه دید مردان-  تحت فشار هستند معترض بوده اند. نگاه مذکری که تعیین می‌کند بازوان، پاها، شکم، سینه و باسن چه شکلی باید داشته باشند «درست مانند گوشت تکه شده در قصابی». این نگاه باعث میشود بسیاری از زنان از بدو نوجوانی حس از خود بیزاری را درونی کنند. آنچه فمینیستها در پی اش هستند پایان دادن به رقابت دائمی اندام زن معمولی با تن مانکن‌هاست- یعنی اقلیتی از زنان که دوازده ساعت از روزشان را وقف بی عیب و نقص جلوه دادن خود و کسب درآمد از آن  می‌کنند.

یکی از اولین حرکت‌های گروه های نبارز برای آزادی زنان، در اعتراض به این مسئله، اعتراض به مسابقه زیبایی سالانه «دختر شایسته آمریکا»  در سال 1968 بود. فکر آن از یک گروه رپ در نیویورک پدید آمد. زنان از کانادا، فلوریدا و سراسر کناره شرقی آمریکا گرد آمدند تا نمایش پرشوری را بیرون از سالن مسابقه اجرا کنند. آنها بر سر یک گوسفند، به شیوه «دختر شایسته آمریکا» تاج گذاشتند و در یک سطل زبانه که آن را «سطل آشغال آزادی» نام گذاشته بودند تعدادی لباس زیر تنگ و خشن  و لوازم آرایش را به آتش کشیدند- گرچه هیچ یک از آن اشیا تا امروز عملن دود نشده است.

فمینیست ها معتقدند سرمایه داری از زنان به عنوان وسیله ای برای گسترش مصرف انبوه، که لازمه بقای آن است بهره می‌برد و با تشویق زنان به زیبایی، صنعت مد و آرایش را رشد می‌دهد. سرمایه داری، حوزه «مد» را که در فرهنگ ماقبل سرمایه داری مختص اعیان و اشراف بود به کل جمعیت مونث بسط داده و از این طریق توانسته بازار دائمی برای این صنعت فراهم کند، آن‌هم در حالیکه اشکارا  تاثیر مخربی بر سلامت جسم و روح و عزت نفس و جایگاه زنان در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی آنان برجا گذاشته است. یکی از نمودهای بارز ترویج  و تبلیغ این گرایش بیمارگون به زیبایی تنانه زنانه، انواع مسابقات «دختران شایسته» است که گرچه با وصله کردن برخی ارزش‌های علمی و فرهنگی تلاش کرده اند زشتی نفس ماجرا را بپوشانند، اما همچنان مهمترین ملاک آن، تنی است که در بیکینی زیبا به نظر برسد.

ب- علی الادعا برگزارکنندگان مسابقه «دختر شایسته جهان اسلام» هم با فمینیست ها هم نظر هستند:

رقابت‌های «دختر شایسته جهان اسلام» از سوی انجمن «زنان مسلمان» و با حمایت صنعت مد اندونزی برگزار می‌شود. اکا شانتی، مؤسس این انجمن هدف از راه‌اندازی چنین رقابت‌هایی را ایجاد آلترناتیو اسلامی در مقابل رقابت‌های دختر شایسته جهان توصیف می‌کند.

نماینده نیجریه، برنده امسال عنوان «دختر شایسته جهان اسلام» این مسابقه را بسیار متفاوت از «دختر شایسته جهان» دانسته و گفت: «در آن مسابقات زنان اندامشان را به نمایش می‌گذارند و همه چیز حول زیبایی بدن می‌گردد. اما در مسابقه دختر شایسته جهان اسلام زیبایی درونی، انسانیت و هوش و پیامی که هر نامزد به جهان می‌دهد، مهم است.»

پای‌بندی به آموزش‌های اسلامی یکی از شرایط اصلی مسابقه «دختر شایسته جهان اسلام» است. داوطلبان شرکت در رقابت «دختر شایسته جهان اسلام» از کشورهایی نظیر اندونزی، نیجریه، مالزی، بنگلادش، برونئی و ایران درخواست‌هایشان را به صورت ویدئویی ارسال کرده‌ بودند که در نهایت شرکت‌کنندگان از میان ۱۰۰ ویدئوی ارسالی انتخاب شدند.

برای دور نهایی این مسابقه دختران باید سه روز تمام خود را از نظر معنوی آماده می‌کردند. این آمادگی شامل برخاستن از خواب در ساعت سه و نیم بامداد و حضور به موقع در نیایش صبحگاهی بود. بعد از عبادت صبحگاهی آنها می‌بایست به سخنرانی‌هایی در مورد سیستم مالی اسلامی، تربیت اسلامی و تفسیر قرآن گوش می‌دادند. (منبع اینجا)

ج- ولی نگاه به تصاویر این رقابتها نشان می‌دهد که عنایت برگزارکنندگان آن به «زیبایی درونی، انسانیت، هوش و پیامی که هر نامزد به جهان می‌دهد» آنقدرها هم قابل توجه نیست. دست کم  امتیاز آن  بیشتر از آنچه در رقابت های دختر شایسته جهان برای توانایی های بشری و انسان دوستانه در نظر گرفته شده، به نظر نمی‌آید. در آن رقابت ها هم علاوه بر زیبایی جسمی معیارهایی چون شخصیت، هوش، توانایی های ورزشی، معلومات عمومی و استعدادهای ویژه هریک از شرکت کنندگان سنجیده می‌شود.

اما از بُعد اسلامی هم تنها تناسبی که ظاهر شرکت کنندگان با آموزه های اسلامی دارد پوشیده بودن بدن و سر و گردن است. آرایش غلیظ شرکت کنندگان و لباس‌های تنگ و پر زرق و برقشان نه تنها مخالف دستور صریح قرآن است (سوره نور31) که تجمل و تشریفات آن کوچکترین نشانی از اولویت ارزشهای انسانی و اسلامی ندارد. همچنین هیچ کجا در اسلام اجازه تجسس و پرس‌وجو از عقاید و باورهای دینی افراد داده نشده است و امتیازدهی و رتبه‌بندی آدمها برمبنای باورهای معنوی‌شان در حدود اختیارات هیچ بنی-بشری، حتی خود پیامبر اسلام، نبوده است.

شاید اگر این دختران با لباسهایی ساده و آراسته، تنی سلامت و شاداب و چهره هایی بدون آرایش در این رقابتها شرکت می‌کردند، گرچه نفس پوچ بودن چنین رقابتی را جبران نمی‌کرد، ولی دست اندرکاران آلترناتیوساز آن می‌توانستند ادعا کنند معیارهایی از الگوی انسان(زن) مسلمان توصیه شده در اسلام با خود دارند. اما شباهت چشمگیر این مراسم به  رقابتهای «دختر شایسته جهان» نشان می‌دهد که این رقابت‌ها نه تنها جایگزین/رقیبی برای آن رقابت ها به حساب نمی‌آید که تنها  بازتولید همان الگوی زن-شی تزیینی-پندار است با سر/تن پوشی اسلامی بر قامت رقابت ها. البته این بار هدف تن‌های جوان و زیبایی است که سلیقه مرد مسلمان را جوابگو باشند و در عین حال صنعت آرایش، مد اسلامی و گردشگری را رونق ببخشند.

style="text-align: justify;">
*مريم نصر در وبلاگ خود نوشت