کتاب «خانواده» مجموعه ۱۰۰ سخنرانی رهبر انقلاب است که انتشارات صهبا آن را در تیرماه ۱۳۹۲ منتشر کرد. تیراژ چاپ اول این کتاب ۶ هزار و چاپ دوم در تیرماه ۱۳۹۳، ۳ هزار نسخه بوده و آخرین اخبار، حاکی از فروش ۲۰۰ هزارجلدی توصیه‌های جمع‌آوری‌شده رهبر انقلاب در این کتاب است. کتاب در قطع رقعی است و قیمت آن در سایت انتشارات صهبا ۴ هزار تومان ذکرشده است.

کتاب ۱۲۸ صفحه داشته و چهار صفحه انتهایی آن به فهرست موضوعی اختصاص دارد.

در فهرست موضوعات می‌خوانیم: بخشی از خطبه عقد امام محمدتقی (ع)؛ فلسفه ازدواج؛ احترام اسلام به ازدواج در همه ادیان و مذاهب؛ اهمیت ازدواج از نگاه اسلام؛ تفاوت نظر اسلام و غرب درباره خانواده و ازدواج؛ شکر نعمت ازدواج؛ زن و شوهر مکمل هم‌اند؛ رابطه درست زن و مرد با مودت و رحمت؛ تشبیه خانواده به سلول در پیکره اجتماع؛ عظمت خانواده سالم در جامعه اسلامی؛ پدیده تشکیل خانواده؛ آزادی جنسی مخالف تشکیل خانواده؛ جایگاه زن و مرد در نظام آفرینش؛ تفاوت زن و مرد؛ برخورد غرب با زن؛ سه عامل حل مشکل ظلم به زن در سطح دنیا؛ حجاب؛ زن، عنصر اصلی تشکیل خانواده؛ نقش مادرانه زن؛ تأثیر زن روی فرزند و شوهر؛ حضور زن در جامعه؛ سکن، تعبیر قرآن از رابطه زن و شوهر؛ خانه، محل آسایش و آرامش؛ اهمیت کار زن خانه‌دار؛ آزادی جنسی و مشکل پشتوانه خانواده؛ محبت و راه‌های حفظ آن؛ کمک در دین‌داری و مانع‌شدن از انحراف همسر؛ المؤمن کفو المؤمن؛ مادیات در ازدواج؛ مهریه؛ جهیزیه؛ مراسم ازدواج؛ ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)؛ بروید با هم بسازید؛ جهاد زن، همکاری با کار خدایی شوهر؛ نقش زنان و همسران در انقلاب؛ قدر شوهر مؤمن و انقلابی را بدانید؛ لزوم تجدیدنظر همه‌جانبه در تحدید نسل؛ دعا.

مقدمه چاپ اول کتاب، «مشکلات فرهنگی امروز» را نیازمند «طبیبی حاذق» دانسته و آن‌گاه، سید علی خامنه‌ای در جایگاه رهبر جمهوری اسلامی ایران را «دوار بطبه» برمی‌شمارد که دغدغه اصلی خود را «بطن زندگی مردم» و تحت عنوان کلی «سبک زندگی» دنبال می‌کنند. حال، موضوع «خانواده» اولین موضوعی است که از سوی نگارنده در سلسله مباحث سبک زندگی طرح و دنبال شده است.

دیدگاه صهبا در جمع‌آوری مطالب و سخنان رهبر انقلاب، این سخنان را در یک دسته‌بندی کلی به «نوع نگاه ایشان به زن و نقش او در خانواده» و «ارایه‌دادن الگوی جامع خانواده اسلامی برای جوامع بشری» تقسیم می‌کند.

مقدمه، به نقل از نگارنده عنوان می‌کند: «من در تهران خودم، هر هفته عقد می‌خوانم. یکی از کارهایی که از رسوم آخوندی و سنت‌های آخوندی حفظ کرده‌ام، یکی این است؛ عقد را می‌خوانم. دوست می‌دارم که عقد بخوانم برای افراد.» جالب آن‌که «آقا از طرف عروس خانم‌ها وکیل می‌شوند و وکالت داماد را به روحانی دیگری می‌سپارند.»

مقدمه کتاب، نگارنده را به‌عنوان جامعه‌شناسی آشنا با جایگاه خانواده به‌مثابه «هسته اصلی و سلول بنیادین» نظام اجتماعی و آگاه به رسالت خود در راستای «هدف نهایی تشکیل تمدن اسلامی» از رهگذر فرهنگ و تربیت خانوادگی معرفی می‌کند.

همچنین، خود نگارنده، با توجه به ازدواج در بحبوحه سال‌های انقلاب و نیز تسلط و آگاهی از اوضاع زمانه و ایدئولوژی غرب، الگوی عملی خوبی در کنار نظریه‌پرداز حوزه خانواده انگاشته شده و دو خاطره‌ای که از همسر ایشان؛ بانو خجسته، در کتاب ذکرشده، در جهت تثبیت این مسئله است.

احسان سالمی پیش از این، «خانواده» را در چهار پرده «تشکیل خانواده، تجدیدعهدی دوباره باخدای متعال»، «بدترین مردم، جوان‌های عذبند»، «جامعه اسلامی بدون بهره‌مندی از نهاد خانواده‌ سالم اصلاً امکان ندارد پیشرفت کند»، و «زن سرکارگر خانه نیست» دانسته و به ارایه خلاصه این کتاب پرداخته است.

در بخشی از متن کتاب در باب «زن، عنصر اصلی تشکیل خانواده» توضیحاتی آمده است که حتی واقعیت‌های دنیای غرب در کثرت‌گرفتن خانواده‌های تک‌والد نیز به یک معنا آن را تأیید می‌کند: «بنابراین آن عنصر اصلی تشکیل خانواده، زن است، نه مرد. بدون مرد، ممکن است خانواده‌ای باشد؛ یعنی اگر فرض کنیم در خانواده‌ای، مرد خانواده حضور نداشته باشد، یا از دنیا رفته باشد، زن خانواده اگر عاقل و باتدبیر و خانه‌دار باشد، خانواده را حفظ می‌کند، اما اگر زن خانواده‌ای گرفته شد، مرد نمی‌تواند خانواده را حفظ کند. بنابراین، خانواده را زن حفظ می‌کند.»

از ویژگی‌های فرمی کتاب، حفظ زبان و ادبیات گویشی آن در هنگام پیاده‌کردن متون سخنرانی‌های شفاهی رهبر انقلاب است که ضمن حفظ سنت بیان گویشی در انعکاس کتبی بیانات شفاهی امام خمینی (ره)، جنبه صمیمیت گوینده در هنگام ایراد بیانات را حفظ کرده و به دلیل گوش‌آشنابودن صدا و بیان گوینده برای مخاطب، امکان درگیرشدن راحت‌تر مخاطب با متن را ایجاد می‌کند.

قسمتی از صفحه ۱۰۷ فصل «بروید باهم بسازید»: «نکته [بعد] این است که بنای کار ازدواج، بر سازش دختر و پسر است؛ باید با هم بسازند. این با هم بسازند، معنای خیلی عمیقی دارد. من یک‌وقت خدمت امام (ره) رفتم، ایشان می‌خواستند خطبه عقدی را بخوانند. به من گفتند شما بیا طرف عقد بشو. ایشان برخلاف ما، که طول‌وتفصیل می‌دهیم و حرف می‌زنیم، عقد را اول می‌خواندند، بعد دو، سه جمله کوتاه صحبت می‌کردند. من دیدم ایشان پس‌ازاین که عقد را خواندند، رویشان را به دختر و پسر کردند و گفتند: «بروید با هم بسازید». من فکر کردم دیدم که ما این‌همه حرف می‌زنیم، اما کلام امام (ره) در همین یک جمله «بروید با هم بسازید» خلاصه می‌شود. حالا ما هم عرض می‌کنیم که شما دختران و پسران بروید با هم بسازید. سعی شما این باشد که در تمام دوران زندگی، به‌خصوص سال‌های اول، این چهار، پنج سال اول، با هم سازگاری داشته باشید. با همدیگر زندگی کنید، همدیگر را بخواهید، به هم محبت داشته باشید، توقعاتتان را از هم کم کنید. مبادا دخترها و پسرهای جوان ‌که حالا با هم ازدواج می‌کنند، خیال کنند که همسرشان باید یک فرشته باشد. نه اخلاق بدی، نه نقصی، نه عیبی، هیچ‌چیز نداشته باشد، نه این اشتباه است.»

پی‌نوشت

1.http://tnews.ir/Tags/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B5%D9%87%D8%A8%D8%A7

2.http://www.jahadi.ir/fa/?cat=5

3.http://www.mehrnews.com/news/2507536

نوشته: زینت سادات مطهری/ دانشجوی دکتری مطالعات آمریکا