1. وصیت موسی بن جعفر (ع)
در برخی از منابع آمده است که امام کاظم (ع) وصیت کرده‌اند که دخترانشان بعد از ایشان ازدواج نکنند! و زمینه ازدواج نیز تنها برای یکی از آنان به نام «ام‌سلمه» در مصر فراهم شد (3).

در پاسخ به این سخنان باید گفت: چنین وصیتی برخلاف سنت رسول‌الله (ص) و سیره امامان (ع) است و هرگز چنین وصیتی از امام معصوم صادر نمی‌شود. ثانیاً، آنچه در وصیت‌نامه امام کاظم (ع) مطرح است، این است که حضرت توصیه کرده‌اند دخترانشان با مشاوره و نظارت علی بن موسی (ع) ازدواج کنند (4). بنابراین این نظریه که منتسب به یعقوبی است، بی‌اساس است و نمی‌توان بر آن اعتماد کرد و به همین جهت، برخی محققان صریحاً سخن یعقوبی را مجعول و بی‌اساس دانسته‌اند (5).

2. همتا نداشتن
دختران امام کاظم (ع) مخصوصاً فاطمه‌معصومه (س) از نظر کمال علمی‌ و معنوی در حد بالایی قرار داشتند و کسی هم‌سنگ و هم‌کفو آن‌ها نبود. در مورد حضرت زهرا (س)، امام صادق (ع) فرمودند: اگر خداوند متعال علی (ع) را برای فاطمه (ع) نمی‌آفرید، در سراسر زمین همسر و همتای مناسبی برای فاطمه (ع) پیدا نمی‌شد (6).

این نظریه نیز نمی‌تواند قابل تأیید باشد؛ زیرا اولاً سیره ائمه‌اطهار این نبوده که به جهت پیدانشدن هم‌کفو، مانع ازدواج دختران خود شوند، بلکه آنان، هم در قول، و هم در عمل خود، مؤمن و مؤمنه را کفو یکدیگر می‌دانستند.

از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که آن حضرت فرمود: هرگاه کسی به خواستگاری دختر شما آمد که دینداری و امانتداری او را می‌پسندید (هر چند در حد دختر شما نباشد)، شوهر دهید و اگر شوهر ندهید، در زمین فتنه و فساد بزرگ بر پا می‌شود (7).

ثانیاً، در عصر امام کاظم (ع) جوانان شایسته‌ای از خاندان امام حسن مجتبی (ع) و حضرت سیدالشهدا (ع) و نیز در میان شیعیان افرادی وجود داشتند که همسران مناسب برای آنان باشند (8).

3. اختناق دوران عباسیان
منبع دیگری در این‌باره می‌نویسد: «علت ازدواج‌نکردن دختران موسی بن جعفر (ع) به شرایط اجتماعی حساس و پیچیده‏ آن زمان بازگشت‏ دارد. در آن دوران عباسیان بر علویان بسیار سخت می‌گرفتند. همین شرایط موجب شد تا زمینه ازدواج آنان فراهم نشود» (9).

اختناق ‌هارون‌الرشید و وجود خفقان در آن دوران، چنان شدید بود که حتی کسی جرأت نداشت برای پرسیدن مسائل شرعی به در خانه موسی بن جعفر(ع) مراجعه کند، تا چه رسد به این‌که به عنوان داماد آن حضرت رفت و آمد دائمی ‌با خانواده موسی بن جعفر (ع) داشته باشد. بنابراین علت عدم ازدواج حضرت معصومه و خواهران او، وجود اختناق شدید ‌هارونی و مأمونی بود که باعث شد احدی جرأت نکند به راحتی به خانه موسی بن جعفر و بعد از او فرزندش رفت و آمد داشته باشد و داماد آن خانواده شود. از طرف دیگر، زندانی‌شدن حضرت موسی بن جعفر (ع) و سرانجام شهادت او، و احضار شدن حضرت رضا (ع) به خراسان و دورافتادن از خواهران، مزید بر این علت بود (10).

پی‌نوشت
1. منتهی الآمال، ج 2، ص 433، مجموعه مقالات، ج 1، ص 44.
2. عباس قمی، منتهی الآمال، مؤسسه انتشارات هجرت، 1378، ج2، چاپ سیزدهم، ص434؛ محمد جواد نجفی، ستارگان درخشان، ص102.
3. تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 361.
4. اصول کافی، باب النص الی ابی‏الحسن موسی علیه‏السلام، حدیث 14.
5. ر. ک: حیاه الامام موسی بن جعفر، قرشی، ج 2، ص497؛ سید جواد حسینی، راز عدم ازدواج حضرت معصومه (س)، فرهنگ كوثر، بهار 1386، شماره 69، ص99، قابل دسترسی در سایت حوزه.
6. وسائل الشیعه، ج 14، ص 3؛ اصول کافی، ج 1، ص 361.
7. منتخب میزان الحکمه، ص234؛ بحارالانوار، دارالکتب الاسلامیه، ج 103، ص237، حدیث25.
8. سید جواد حسینی، راز عدم ازدواج حضرت معصومه (س)، ص99، قابل دسترسی در سایت حوزه.
9. حبیب الله احمدی، امام کاظم الگوی زندگی، انتشارات فاطیما، 1386، ص34.
10. سید جواد حسینی، راز عدم ازدواج حضرت معصومه (س)، ص99 قابل دسترسی در سایت حوزه.

نوشته اکرم محمدی

صفحات: 1· 2