این بانو معدن عاطفه در کربلا بوده است و مي‌توان گفت مدیریت داخلی حرم امام حسین علیه‌السلام در كربلا با ايشان بوده است. حضرت زينب سلام‌الله‌علیها پرستار امام سجاد علیه‌السلام بودند و حفظ جان امام سجاد علیه‌السلام به عنوان ادامه امامت، به ايشان بستگي داشته است.

همسران عبدالله بن جعفر طیار
این پژوهشگر تاریخ در ادامه گفت: در تاریخ موجود در مقاتل، چند فرزند برای عبدالله بن جعفر طیار ذکر شده است که برخی از آنان، فرزندان حضرت زینب سلام‌الله‌علیها بوده و برخی دیگر محتمل است که مادرشان ایشان بوده باشد؛ چراکه عبدالله غیر از حضرت زینب سلام‌الله‌علیها حداقل 2 زن دیگر نیز داشت؛ یکی جُمانه دختر مسیب و دیگری حوصاء دختر حفصه؛ که این دو مسلماً فرزندانی نیز داشتند.

فرزندان قطعی حضرت زینب سلام‌الله‌علیها
او درخصوص فرزندان حضرت زینب سلام‌الله‌علیها اظهار داشت: فرزندان مسلم ایشان، یکی ام‌کلثوم بود؛ بانویی که در کربلا نیز حاضر بود و دیگری عون.

این استاد حوزه با بیان این‌که نقل مشهوری در کتب تاریخی در مورد خواستگاری معاویه از ام‌کلثوم برای یزید آمده است، گفت: وقتی مروان، به عنوان فرستاده معاویه، این قضیه را با عبدالله مطرح می‌کند، او عبارتی را به زبان می‌آورد که ما را به یقین می‌رساند که مادر ام‌کلثوم حضرت زینب سلام‌الله‌علیها است. او گفت: “امر این دختر با دایی او حسین علیه‌السلام است."

خواستگاری معاویه از دختر حضرت زینب سلام‌الله‌علیها
احمدی‌جلفایی ادامه داد: در المناقب، طبقات‌الکبری و بحارالانوار ماجرای این خواستگاری به تفصیل چنین ذکر شده است: وقتی مروان در مسجد نزد امام حسین علیه‌السلام آمد و خواستگاری معاویه از ام‌کلثوم؛ دختر خواهر امام حسین علیه‌السلام را برای پسرش یزید عنوان کرد، چهار امتیاز را در مورد این خواستگاری بیان کرد: یکی آن‌که معاویه می‌گوید هرچقدر که خود ام‌کلثوم یا پدر او مهریه بخواهند، خواهیم داد؛ دوم آن‌که اگر ام‌کلثوم جواب مثبت دهد، میان دو قبیله همیشه آشتی خواهد بودغ سوم آن‌که بدهی‌های عبدالله نیز بر عهده معاویه خواهد بود و نکته آخر آن‌که با این ازدواج اتحادی میان ما و شما رخ خواهد داد.

“ما به مهریه زیاد دل نمی‌بندیم”
او افزود: امام حسین علیه‌السلام در پاسخ به این پیشنهادات چنین گفتند: اولاً آن‌که مهریه در مورد دختران ما بنی‌هاشم، همان سنت رسول‌الله است و ما به مهریه زیاد دل نمی‌بندیم؛ دوم آن‌که اگر بدهی‌های پدر یک دختر به عنوان مهریه یا شرط قرار بگیرد، سنت جاهلی است و ما برای از بین بردن همین سنت‌ها آمده‌ایم؛ سوم آن‌که دشمنی ما و شما به خاطر خداست و نه دنیا که با این ازدواج با یکدیگر متحد و دوست شویم؛ نکته آخر آن‌که ام‌کلثوم با پسرعمویش قاسم بن محمد بن جعفر ازدواج کرده و 480 درهم مهریه اوست و من هم زمینی در وادی عقیق داشتم که به عنوان هدیه ازدواج این زوج به ایشان بخشیدم. با این پاسخ، مروان ناامید نزد معاویه باز می‌گردد. از این ماجرا به تصریح می‌توان دریافت که مادر ام‌کلثوم، حضرت زینب سلام‌الله‌علیها است.

این پژوهشگر تاریخ درخصوص حضور ام‌کلثوم سلام‌الله‌علیها در کربلا اظهار داشت: قراینی بر حضور ام‌کلثوم در کربلا دلالت دارد؛ از جمله آن‌که همسر او در کربلا بود. در جلد 2، صفحه 197 کتاب شرح الاخبار و صفحه 68 جمهوره الانصاب العرب، تصریح شده است که قاسم بن محمد بن جعفر، جزو اسیران کربلا بوده است و بعید است مردی از خاندان امام حسین علیه‌السلام در کربلا بوده باشد و همسرش با او همراه نشده باشد.

در کتب تاریخی دو فرزند به نام عون برای عبدالله ذکر شده است
احمدی‌جلفایی با بیان این‌که فرزند دیگری که قطعاً فرزند حضرت زینب سلام‌الله‌علیها بود و در کربلا حضور داشت، عون است، خاطرنشان کرد: در کتب تاریخی دو فرزند به نام عون برای عبدالله ذکر شده است که مادر یکی زینب سلام‌الله‌علیها و مادر دیگری جمانه بود؛ در برخی کتب آمده‌ است که به یکی عون اکبر و به دیگری عون اصغر می‌گفتند، اما معلوم نیست کدام‌یک از این دو، فرزند حضرت زینب سلام‌الله‌علیها بود و کدام‌یک در کربلا حضور داشت.

او ادامه داد: نکته مسلم آن است که یکی از این دو عون، در کربلا شهید شده است و دیگری در واقعه حره، در مدینه. در زیارت ناحیه مقدسه هم می‌خوانیم: «السّلامُ عَلی عَون بن عَبدالله بنِ جَعفرٍ الطّیار.» همچنین شش فرزند دیگر به عبدالله بن جعفر نسبت داده شده است که ممکن است فرزندان حضرت زینب سلام‌الله‌علیها نیز باشند که در کربلا هم حضور داشتند.

“سلام بر محمد بن عبدالله بن جعفر که به جای پدرش و پشت سر برادرش به شهادت رسید”
این پژوهشگر تاریخ گفت: محمدبن عبدالله بن جعفر یکی از فرزندان عبدالله است که قطعاً در کربلا نیز شهید شده است؛ در زیارت ناحیه مقدسه می‌خوانیم: «السَّلَامُ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الشَّاهِدِ مَکانَ أَبِیهِ وَ التَّالِی لِأَخِیهِ وَ وَاقِیهِ بِبَدَنِهِ لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَهُ عَامِرَ بْنَ نَهْشَلٍ التَّمِیمِی»؛ سلام بر محمد بن عبدالله بن جعفر که به جای پدرش و پست سر برادرش به شهادت رسید و لعن خداوند بر قاتل او عامر بن نهشل تمیمی.

سایر فرزندان عبدالله بن جعفر که در کربلا به شهادت رسیدند
او با بیان این‌که در شهادت محمدبن عبدالله اتفاق نظر وجود دارد، اما در مورد مادر او این اتفاق وجود ندارد، اظهار داشت: بیشتر مقاتل نام مادر او را حوصاء ذکر کرده‌اند، اما در برخی مصادر از جمله کامل بهایی، جلد 2، صفحه 303 و اعیان الشیعه، جلد 1، صفحه 608 مادر او را زینب کبری سلام‌الله‌علیها دانسته‌اند.

احمدی‌جلفایی فرزند دیگر عبدالله بن جعفر را ابوبکر ذکر کرد و گفت: فرزند دیگر عبدالله، ابوبکر بن عبدالله بن جعفر است که او نیز بنابر گزارش کتب تاریخی مانند جلد 2، صفحه 335، انساب الاشراف و جلد 15، صفحه 237 شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید معتزلی، جزو گروه سوم از شهدای کربلا بوده است که به میدان رفته و شهید می‌شود. با این وجود برخی منابع مانند جمهره الانساب العرب و مقاتل الطالبیین تصریح دارند که ابوبکر بن عبدالله در کربلا شهید نشده و در واقعه حره به شهادت رسیده است؛ که این با نقل منابع معتبرتر در تعارض است.

او ادامه داد: همچنین فرزند دیگر عبدالله، حسین بن عبدالله بن جعفر که مطابق نقل نسب قریش، صفحه 83 و جمهره الانساب العرب در کربلا به شهادت رسید، اما هیچ سندی مبنی بر اینکه مادر او کیست وجود ندارد. از سوی دیگر مطابق گزارش مقاتل الطالبیین، مناقب خوارزمی و کفایه الطالب، عبید بن عبدالله بن جعفر نیز در کربلا بود و به شهادت هم رسید، اما مناقب ابن شهرآشوب نام او را عبدالله بن عبدالله بن جعفر ذکر می‌کند. مادر او نیز مشخص نیست که کدام یک از همسران عبدالله بوده است.

احمدی‌جلفایی درخصوص فرزند دیگر عبدالله که در کربلا حاضر بود، گفت: مطابق گزارش طبقات الکبری، سیر اعلام النبلاء و شرح الاخبار که از مصادر اهل سنت هستند، قاسم بن عبدالله بن جعفر از اسرای کربلا بوده است و مستندی درباره نام مادر او وجود ندارد، اما احتمال آن وجود دارد که با قاسم بن محمد که به عنوان همسر ام‌کلثوم گفته شده است، اشتباه شده باشد و ازآن‌جاکه تنها سه مصدر نام او را ذکر کرده‌اند، این احتمال منتفی نیست. نام اسماعیل بن عبدالله بن جعفر نیز تنها در برخی کتب تاریخی مانند مدینه دمشق و اعیان الشیعه آمده است و در مقاتل کربلا ذکری از او نشده است.

این پژوهشگر تاریخ درخصوص فرزندان حضرت زینب سلام‌الله‌علیها این‌گونه جمع‌بندی کرد که اگر به قطع یقین بخواهیم بدانیم فرزندان حضرت زینب سلام‌الله‌علیها که در کربلا حاضر بودند، چه کسانی بودند، باید گفت یکی ام‌کلثوم بوده استف اما احتمال دارد از میان شش فرزند دیگری که نام برده شد، فرزندی از فرزندان حضرت زینب سلام‌الله‌علیها نیز حضور داشته باشد.

زمان ازدواج حضرت زینب سلام‌الله‌علیها
این استاد حوزه با بیان این‌که در مورد ازدواج حضرت زینب سلام‌الله‌علیها دو شبهه وجود دارد که روضه‌خوانان در منابر و روضه‌ها بیان می‌کنند، اظهار داشت: در یکی از این روایت‌ها، ازدواج حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و عبدالله بن جعفر را در زمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دانسته شده و عنوان می‌شود که عبدالله حضرت زینب سلام‌الله‌علیها را از شخص پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم خواستگاری کرد؛ درصورتی‌که چنین ماجرایی هیچ اصلی در منابع ندارد و ساختگی است و این ازدواج در زمان امامت حضرت علی علیه‌السلام صورت گرفته است.

آیا داستان شرط ضمن عقد حضرت زینب سلام‌الله‌علیها صحت تاریخی دارد؟
او ادامه داد: روایت دیگر مشروط‌ساختن ازدواج حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و عبدالله بن جعفر است و این‌که حضرت زینب سلام‌الله‌علیها شرط می‌کنند که هرکجا امام حسین علیه‌السلام می‌روند، بتوانند بدون اذن عبدالله او را همراهی کنند. نکته آن است که اصلاً ماجرای خواستگاری حضرت زینب سلام‌الله‌علیها در منابع ذکر نشده است و تنها آمده است که همسر ایشان عبدالله بن جعفر طیار است.

چرا این شبهه ایجاد شده است؟
احمدی‌جلفایی با بیان این‌که منشأ شبهه ایجادشده، عدم حضور عبدالله بن جعفر در واقعه عاشورا است، تشریح کرد: در حقیقت برخی برای توجیه عدم حضور عبدالله و کاسته‌نشدن از شأن و منزلت او، حدسیاتی به ذهنشان رسیده است که به مرور این حدسیات را به شکل قضایای ساختگی درآورده‌اند، اما هم بعید است که حضرت زینب سلام‌الله‌علیها بدون اذن همسر خود، با نادیده گرفتن و زیرپاگذاشتن یکی از مهم‌ترین اصول خانواده که اسلام بدان تأکید دارد، در کربلا و همراه امام حسین علیه‌السلام حاضر باشد و هم بعید است که شخصیتی مانند عبدالله بن جعفر که توصیف فراوانی از کمالات او در کتب تاریخی صورت گرفته است، بدون هیچ دلیلی، در چنین حادثه‌ای امام حسین علیه‌السلام را تنها گذاشته باشد؛ حتماً دلیلی وجود داشته که در کتب بدان اشاره نشده و این عدم اشاره، خود باعث حدس‌های زیادی در این رابطه شده است؛ حدس‌هایی که مطابق سلیقه افراد بود.

این پژوهشگر تاریخ افزود: یکی از قوی‌ترین این احتمالات آن است که عبدالله بن جعفر به خاطر لونرفتن کاروان امام حسین علیه‌السلام به هنگام خروج از مدینه، با ایشان همراه نشد تا بعد به کاروان بپیوندد، اما پس از آن، خروج از مدینه ممنوع شد و افرادی مانند عبدالله که قصد پیوستن به کاروان امام حسین علیه‌السلام را داشتند از همراهی ایشان جا ماندند.

چرایی عدم حضور عبدالله بن جعفر در کربلا
او با بیان این‌که اگر قضیه خروج امام حسین علیه‌السلام از مدینه را خوب مطالعه کنیم، تاریخ به خوبی گواه بر این نکته خواهد بود که امام حسین علیه‌السلام از مدینه لشکرکشی نکردند که توقع داشته باشیم تمام یارانشان همراه ایشان بوده باشند، ادامه داد: امام حسین علیه‌السلام در ابتدا قصد جنگ و رویارویی با حکومت را نداشتند و تنها وقتی از ایشان بیعت خواسته شد و سر باز زدند، شبانه از مدینه خارج شدند. این حرکت امام حسین علیه‌السلام یک کوچ خانوادگی به سمت مکه بود و اگر غیر از این بود و ایشان با عده زیادی از مردان قصد خروج از مدینه را داشتند، قطعاً حکومت جلوی کاروان را می‌گرفت. به همین خاطر است که در کاروان امام حسین علیه‌السلام بیشتر خویشان ایشان و زنان هستند و کمتر مردی در این جمع دیده می‌شود.

احمدی‌جلفایی گفت: درست به همین علت بود که حکومت به محض اطلاع از کوچ امام حسین علیه‌السلام، تمام راه‌های خروجی شهر را بست و در نتیجه بسیاری از افراد با فضل و کمالاتی که ما از ایشان انتظار همراهی با امام حسین علیه‌السلام را داشتیم، در کربلا حاضر نبودند و آنانی که به امام حسین علیه‌السلام پیوستند نیز از مکان‌هایی غیر از مدینه بودند.

منبع: مهرخانه