نوروز از آیین های باستانی و ملی ایرانیان و میراث گرانبهای نیاکان این سرزمین کهن است که جایگاه مهم و با ارزشی نزد مردم ایران دارد. جشن نوروز برابر با اول فروردین ماه هجری خورشیدی آغاز می شود و از کهن ترین و با شکوه ترین یادگارهای دوره ی ایران باستان است.

نوروز سنت ماندگاری محسوب می شود که با آداب و رسوم خود توانست امید، شادمانی، صلح، سرزندگی و دوستی را برای مردمان این کره خاکی به ارمغان آورد. نوروز گنج غنی سرزمین پارس است که مهر تاییدی بر تاریخ پربار این مرز و بوم زد.

این جشن دارای اهمیت فراوانی است که علاوه بر ایرانیان، بسیاری از مردم منطقه های مختلف فلات ایران نیز آن را جشن می گیرند.

نوروز ترکیبی از 2 واژه ی نو و روز به معنی روز نوین است که در اصطلاح به معنای نخستین روز از اولین ماه سال خورشیدی به شمار می رود و در زبان قدیم به معنی نوک روچ یا نوک روز بوده است. ایرانیان باستان نوروز را «ناوا سرِدا» یعنی سال نو می نامیدند و در آسیای میانه نیز مردمان ایرانی زمان سغدیان و خوارزمشاهیان، نوروز را به عنوان نوسارد و نوسارجی به معنی سال نو یاد می کردند.

تاریخ شناسان با مرور تاریخ؛ ارزش والای این عید باستانی را درک کرده اند، زیرا با گذشت قرن ها و انتقال قدرت بین قوم های مختلف ساکن در این سرزمین؛ این سنت همچنان برای هر ایرانی از اهمیت خاصی برخوردار است و همواره گرامی داشته می شود.

زمان پیدایش و منشا نوروز، مشخص نیست، در برخی از متون های کهن ایران، همچون شاهنامه فردوسی و تاریخ طبری، جمشید را پایه گذار آن می دانند. همچنین در برخی از روایت های تاریخی، بابلیان را آغازگر نوروز دانسته اند و رواج نوروز در ایران را به 538 سال پیش از میلاد یعنی زمان ورود کوروش بزرگ به بابل نسبت می دهند.

ایرانیان در دوره های گوناگون تاریخی نوروز را پاس می داشتند و آن را با شکوه و بزرگی جشن می گرفتند. هنگام حکومت هخامنشیان، جشن های نوروز از 21 اسفند تا 19 اردیبهشت برگزار می شد. همچنین این جشن در دوره ی ساسانیان شامل 2 دوره ی کوچک و بزرگ بود، نوروز کوچک یا نوروز عامه از یکم تا پنجم فروردین و جشن نوروز بزرگ یا نوروز خاصه در روز ششم فروردین برپا می شد.

عید نوروز دارای آداب و رسوم های گوناگونی است، یکی از رسم های رایج آن روزگار این بود که مردم در بامداد نوروز به یکدیگر آب می پاشیدند و شکر هدیه می دادند. کاشتن دانه های غلات و حبوبات چند روز پیش از فرا رسیدن نوروز، نظافت و خانه تکانی، خرید لباس نو، چیدن سفره هفت سین و جشن سیزده فروردین نیز از دیگر آیین های کهن ایرانیان بوده و نیز هست.

به دلیل اهمیت و جایگاه بالای عید نوروز، مجمع عمومی سازمان ملل این میراث ارزشمند ایران زمین را در چهارم اسفند 1388 هجری خورشیدی برابر با 23 فوریه 2010 میلادی مناسبتی جهانی اعلام کرد. همچنین منشا ایرانی آن را به رسمیت شناخت و در تقویم خود به ثبت رساند. قابل ذکر است که سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد پیش از این نیز در هشتم مهر 1388 هجری خورشیدی نوروز را به عنوان میراث غیر ملموس جهانی، به ثبت رسانده بود.

عید نوروز گنجینه ی ارزشمند این دیار کهن است که فرهنگ صلح، همبستگی و انسان دوستی را برای جهانیان به ارمغان آورد و اینگونه خود را ماندگار و جاودان ساخت و باعث افتخار ایرانیان به داشتن چنین میراث گرانبهایی شد.

ادامه »

به هنگام تحویل سال، همه اعضای خانواده جامه‌های تازه خود را پوشیده و دور سفره هفت‌سین جمع می شوند. پدربزرگ و مادربزرگ در بالای سفره و پس از آن‌ها پدر و مادر و فرزندان در کنار سفره می‌نشینند. عقیده بر این است که به هنگام تحویل سال بزرگ‌ترین فرد خانواده قرآن را برداشته شروع به خواندن می کند. قبل از تحویل سال، همه اعضای خانواده دعای تحویل سال را بارها زیر لب زمزمه می‌کنند:

در گذشته هنگام تحویل سال توپی شلیک می‌شد که از صدای آن همه متوجه سال نو می‌شدند و آن‌گاه همگی فرارسیدن سال جدید را به یک‌ دیگر تبریک می‌گفتند و پس از آن‌ بزرگ‌ترها عیدی‌های کوچک‌ترها را که معمولاٌ سکه و یا اسکناس بوده‌است از لای قرآن کریم درآورده و به آن‌ها می‌دادند. سپس بسته به زمان تحویل سال که اگر روز باشد، سنت حسنه صله ارحام را به جا می آوردند و فوراٌ افراد کوچک‌تر فامیل به دیدن بزرگ‌ترها رهسپار می‌شوند و معمولاٌ ناهار یا شام روز اول عید را در منازل بزرگان خویش صرف می‌کنند.

در گذشته غذای روز اول عید رشته‌پلو بوده است تا به این وسیله در سال جدید سر رشته کارها دستشان آمده و تا پایان سال از دستشان خارج نشود.

 دید و بازدید

هم‌چنین از آیین‌های ویژه‌ی نوروز، دیدار با اقوام و آشنایان است. این دید و بازدید رفتن‌ها تا پایان روز دوازده فروردین ادامه دارد. ایرانیان روزهای نخست سال جدید را به دیدار اقوام درجه‌ی اول می‌روند.  روزهای بعد نوبت اقوام دورتر فرامی‌رسد و سر فرصت به دیگر اقوام و دوستان سر می‌زنند و دیدارها را تازه می‌کنند. حتی اگر کسانی در طول سال به علت کدورت‌هایی که پیش آمده از احوال پرسی یک دیگر سر باز زده باشند، این روزها را فرصت مغتنمی برای رفع کدورت می‌شمارند و راه آشتی و دوستی در پیش می‌گیرند.

آنچه در پی مشاهده می کنید تازه های نشر حوزه زن و خانواده است که در سال 91 روانه بازار شده است.

برای دیدن تصویر در اندازه بزرگتر روی آن کلیک کنید.

ایرانیان باستان دانه‌ها را که عبارت بودند از گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، نخود، کنجد، باقلا، کاجیله، ذرت و ماش را در ستون‌هایی از خشت خام بر می‌آوردند و سبز شدن هر یک را به فال نیک می‌گرفتند و معتقد بودند که آن دانه در سال نو موجب برکت خواهد بود.

 در ایران باستان بعضی از وسایل جشن نوروز مانند آینه و کوزه و اسفند را شب عید از ‌بازار تهیه می‌کردند. بازار در این شب چراغانی و زیور بسته و سرشار از هیجان و شادمانی بود و البته خرید هرکدام هم آیین خاصی را تدارک می‌دید.

خانه تکانی

خانه‌تکانی از دیگر آیین‌های نوروز است. ده پانزده روز مانده به نوروز خانه‌تکانی شروع می‌شود. در این آیین، همه وسایل خانه گردگیری و شست‌وشو می‌شود و پاک و پاکیزه می‌گردد.

در خانه‌تکانی، که در گذشته سه تا چهار هفته طول می‌کشیده ‌است، تمامی ابزارها و وسیله‌هایی که در خانه بوده، جا به‌ جا، تمیز و تعمیر شده و دوباره در جای خود قرار می‌گرفته‌است.

کاشتن سبزه

پس از خانه‌تکانی، نوبت سبزه کاشتن است. مادران حدود یک هفته مانده به نوروز، مقداری گندم، عدس، ماش یا شاهی را در ظرف‌هایی زیبا می ریختند و خیس می نمودند تا آهسته‌آهسته بروید و برای سفره نوروزی آماده گردد. در ایران باستان، بیست ‌و پنج روز پیش از نوروز، در میدان شهر، دوازده ستون از خشت خام بر پا می‌شد، بر ستونی گندم، برستونی جو و به ترتیب، برنج، باقلا، ، ارزن، ذرت، لوبـیا، نخود، کنجد، عدس و ماش می کاشتند و در ششمین روز فروردین، با سرود و ترنم و شادی، این سبزه‌ها را می‌کندند و برای فرخندگی به هر سو می‌پراکندند.

امروز، در همه خانه‌ها رسم است که ده روز یا دو هفته پیش از نوروز، در ظرف‌های کوچک و بزرگ، کاسه، بشقاب، پشت کوزه و … دانه‌هایی چون گندم، عدس، ماش و… می‌کارند. موقع سال تحویل داخل سفره هفت‌سین بایستی سبزه بگذارند. این سبزه‌ها را در خانه‌ها تا روز سیزده نگه داشته و در این روز زمانی که برای سیزده ‌به در از خانه بـیرون می‌روند، در آب روان می‌اندازند.

چیدن سفره هفت سین

اما اصیل‌ترین آیین نوروزی سفره‌ی هفت‌سین است. برخی کارشناسان، مبنای هفت‌سین را چیدن هفت سینی یا هفت قاب بر خوان نوروزی می‌دانند که به آن هفت سینی می‌گفتند و بعدها با حذف (یا) به صورت هفت‌سین در آمد.

یکی از ارکان مراسم نوروز نیز، چیدن سفره‌ی هفت‌سین در هنگام تحویل سال است. در کشورهای مختلف هفت‌سین‌های متفاوتی پهن می‌شود. سفره هفت‌سینی که امروزه بیش‌تر مرسوم است داری هفت مورد از موارد ذیل است: 

                               سبزه: نماد خرمی و نو زیستی

                                                    سرکه: نماد شادی

                                                           سمنو: نماد خیر و برکت

                                                          سیب: نماد مهر و مهرورزی

                                                                  ســیر: نگهبان سفره

                                                                            سماق: نماد مزه زندگی

                                                                                        سنجد: نماد حیات

در سفره هفت سین مرسوم است، قرآن مجید، میوه، گل، شیرینی‌های سنتی، ماهی قرمز، سبزی خوردن، دیوان شاعران و آینه قرار دهند.