حضرت علی علیه السلام می فرماید:"المۆمن لایمسی و لا یصبح الا ونفسه ظنون عنده"مۆمن خصلتش این است: صبحی را به شام نمی برد و شبی را به صبح نمی آورد مگر اینکه نفسش مورد بدگمانی اوست، همیشه با یک نوع بدگمانی به نفس خود نگاه می کند، مثل آدمی که همسایه خائنی داشته باشد که به او اعتماد ندارد و دائما در فکر این است که این همسایه خیانتی نکند.

نفس
خداوند متعال درباره اجتناب از نفس اماره که به اصطلاح امروزى همان « خود طبیعى » یا « خود حیوانى » است ، با اشکال متنوع ، دستوراتى صادر فرموده است. در اسلام برترین جهاد، جهاد با نفس است، که در حدیث معروف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم جهاد اکبر خوانده شده یعنى برتر از جهاد با دشمن که جهاد اصغر نام دارد، اصولا تا جهاد اکبر به معنى واقعى در انسان پیاده نشود در جهاد با دشمن پیروز نخواهد شد.

 

نفس امّاره
نفس اماره عبارتست از حالت نازله نفس؛زیرا همواره انسان را امر به اعمال و رفتاری می کند که سقوط و انحطاط را در پی دارد.

ادامه »

همان طور در قسمت قبل هم بیان شد، پیامبر (ص) و ائمه اهمیت زیادی به استغفار داشتند اما چرا، انها که معصوم بودند:

وجه دوم؛ التذاذ معنوی 

گفته‏ اند جهت آموزشی مطرح نیست؛ یعنی حضرات معصومین نمی‏خواستند به گناه‎كاران دعا كردن را بیاموزند، بلكه خودِ كُرنش نسبت به معبود، خود این تضرّع و اظهار عجز كردن به معبود، لذّت‏بخش است و لذّت معنوی دارد. دعا اظهار كُرنش و عجز و تضرّع نسبت به معبود است. اولیای خدا دنبال التذاذات نفسانی كه نیستند؛ این‏ها دنبال التذاذات معنوی بودند. لذا می‎خواستند از این لذت بی‎بهره نمانند و این لذت معنوی را هم بچشند. 

لذا این‏ها در همین قوالب اظهار عجز، تضرّع، كُرنش، ضعف و نقص كرده‏اند. پس این دعاها و طلب غفران‏ها از طرف انبیا و اولیای معصوم الهی، صِرفاً به جهت تعلیم و آموزش گناه‎كاران نبوده است؛ بلكه خودشان هم می‎خواستند یك لذّت معنوی ببرند؛ می‎خواستند اظهار نقص و كمبود نسبت به معبود كنند و این یك لذّت معنوی دارد. این‏ها می‏خواستند از این لذّت معنوی بی‎بهره نمانند. این وجه دوم بود.

وجه سوم؛ رفع حجب نورانی

توجّه اولیای خدا كه دارای مقامات معنوی هستند به اعمال صالح و همان مقامات عالی معنوی مثل توكل، رضا و تسلیم، خودِ این توجه یك حجاب است؛ البته این حجاب، از حُجُب ظلمانیه نیست، بلكه از حُجُب نوریه است. همین توجه برای اولیای خدا سیئه محسوب می‏شود. لذا گاهی در این قالب می‎ریزند كه: “حَسَنَاتُ الْأَبْرَارِ سَیِّئَاتُ الْمُقَرَّبِین “.حسنات ابرار، برای مقرّبین سیئه است. توجه به این حسنه، حجاب است. التفات مقربین، چه به اعمال صالح و چه به مقامات معنویه، برای آن‏ها سیئه است و استغفار آن‏ها به خاطر توجّهات آن‏ها به حُجُب نوریه است. این وجه سوم بود.

خانواده ها می توانند در ازدواج هم نقش مثبت و هم نقش منفی داشته باشند. قبل از هر چیز خانواده ها باید بدانند که با توجه به رشد فرهنگی و اجتماعی، اصول مورد نظر آنان در ازدواج خودشان نمی تواند در مورد فرزندان آنها معیارهای صحیحی باشد. و مقایسه خود با فرزندشان کاری نادرست است.

ازدواج، شخصی ترین موضوع در زندگی است. بنابراین والدین بایدحق انتخاب را به جوانان بدهند. حقی که با نظارت بزرگسالان معنی پیدا می کند. جوانان نیز باید بدانند که تجربیات بزرگ ترها در امر ازدواج بسیار بیش از آن چه تصور می کنند می تواند راهگشا و راهنما ی آنان باشد. تعدیل و تعادل، رمز موفقیت در هر کاری است.

چرا حضرت علی علیه السلام با وجود داشتن عصمت ، استغفار می کرد؟

پیامبر اسلام، به اتفاق مسلمانان معصوم از گناه بود خصوصاً پس از بعثت كسی در عصمت او خدشه نكرده است ولی با این حال روزی هفتاد بار استغفار می كرد و فرمود: «و إنّه لیغان علی قلبی و إنّی أستغفر الله كلّ یوم سبعین مرّه»، «من دلم زنگار می گیرد و روزی هفتاد بار استغفار می كنم»

خدا به پیامبر در قرآن دستور استغفار می دهد(غافر/55و محمد/19) آیا معنی آن این است كه پیامبر معصوم نیست؟ بزرگان تفسیر و عقاید در مورد این نوع استغفارها بحث های جالب و شیرینی دارند، انبیا و اولیای خدا كه معصوم هم هستند، اوّل برای خودشان طلب مغفرت می‎كنند و “ربّ اغفِر لِی” می‏گویند. حالا ما چگونه این‏ها را با هم جمع كنیم؟ در اینجا وجوهی را برای پاسخ به این اشكال مطرح كرده‏اند كه من به بعضی‎ از آن وجوه اشاره می‎كنم. 

وجه اوّل؛ آموزش 

گفته‏اند كه این‏ها برای ما مُذنِبین، جنبه آموزشی داشته است. یعنی معصومین خواسته‏اند به گناه‎كاران بیاموزند كه وقتی خواستی دعا كنی، اوّل از خدا بخواه كه از سر تقصیراتت بگذرد‎، بعد بقیه دعاهایت را مطرح كن. این وجه با آن مطالبی كه در گذشته گفتیم هم تطبیق می‎كند؛ به خصوص با آن عبارتی كه در دعای كمیل از علی(علیه‎السلام) بود كه داشت: “اللَّهُمَّ اغفِر لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحبِسُ الدُّعَاءَ “. یعنی خدایا، آن گناه‎هایی كه موجب حبس دعا می‎شود را ببخش! 

ما سابقاً “موانع اجابت دعا ” را بحث كردیم و گفتیم كه اوّلین مانع، گناه است. گناه موجب می‎شود كه دعا مستجاب نشود. دیدید كه در دعای كمیل هم همین را داشت: “اللَّهُمَّ اغفِر لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحبِسُ الدُّعَاءَ “. حبس دعا یعنی این كه دعا از این دو لب‎ بالاتر نمی‎رود. اهل معرفت كه این را در یك قالب معرفتی می‎ریزند، می‎گویند كه این از حُجُب ظلمانی است. ما گفتیم “مانع “، آن‏ها می‎گویند “حجاب “. گناه موجب می‎شود كه دعا مستجاب نشود و مانع و حجاب است؛ حجابش هم حجاب ظلمانی است. این یك توجیه بود.

مرحوم آیت‌الله العظمی بهجت (ره) در گفتاری با طرح این سوال که آیا می‌شود بدون دست کشیدن از زندگی اجتماعی و صنعت و حرفه خود در دنیا خود را در محضر خدا ببیند، این‌گونه فرموده‌اند:

آیا مى شود كار ما درست شود و به مقام كمال و معرفت برسیم بدون این كه از دنیا و از زندگى اجتماعى و از صنعت و حرفه ى خود دست برداریم و به غارها و بیابان ها برویم و همیشه در آنجا با عزلت و كناره گیرى از مردم و جامعه مشغول به عبادات معهوده و اوراد و ادعیه مأثوره باشیم؟

هر چند از آیه ى شریفه ى «وَ رَهْبَانِیَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَـهَا عَلَیْهِمْ إِلاَّ ابْتِغَآءَ رِضْوَ نِ اللَّهِ» (1)؛ (و رهبانیّتى را كه آنان نوآورى نمودند، ما بر آنها ننوشته و واجب ننموده بودیم، مگر براى نیل به خشنودى خدا.)

اجمالاً استفاده مى شود خدا از رهبانیّت راضى است. انسان تا زمانى كه به یك شغل اجتماعى مشغول است نمى تواند به عبادات و ادعیه و… مشغول باشد. آیا راه این است كه مستغنى شود و خلوت كند و مشغول عبادت و تذكّر باشد، و یا این كه:

«كُنْ فِى النّاسِ وَ لاتَكُنْ مَعَهُمْ. » این مضمون در كلمات علىّ ـ علیه السّلام ـ هنگام وفات، و نیز در سفارش آن حضرت به كمیل ـ رضوان اللّه تعالى علیه ـ و دیگر فرموده هاى ایشان آمده است. (2)

در میان مردم باش و با آنها مباش. آیا با وجود اشتغالات اجتماعى مى توان عبادات، از قبیل قرائت قرآن و نماز و… را كه حدّى ندارد، انجام داد؟!

ادامه »