اين جوان لبنانی در ادامه راه احمد قصیر، بنیان‌گذار مكتبي می‌شود كه هم‌چنان از آن به‌عنوان غیرقابل‌کنترل‌ترین شيوه مبارزه عليه صهیونیست‌ها و ايادي آن‌ها ياد می‌شود و هربار كه عمليات شهادت‌طلبانه‌ای به اجرا گذاشته می‌شود، لرزه بر اندام صهیونیست‌هاي متجاوز می‌افتد.
اگرچه ابوزینب قهرمان مردم لبنان است، اما به نظر می‌رسد که کارگردان قصد داشته توجه مخاطب را به این موضوع جلب کند که در حقیقت قهرمان داستان ابوزینب، مادری است که او را این‌چنین در دامن خویش پرورانده و با صبر و مقاومتی وصف‌ناشدنی ثمره زندگی‌اش را گویی از همان کودکی برای مبارزه علیه دشمن و فداشدن در راه میهن آماده می‌کند و وقتی از او می‌پرسند چطور توانستی؟؛ می‌گوید چون وطنم را بیشتر دوست داشتم…
فیلم ابوزینب نمایش‌گر زنی است که مادری عاشق است و عاشقی وطن‌پرست که چون ستونی محکم و استوار برای همه است و حتی جایی که پدر خانواده در زیر فشار از دست دادن فرزندانش کمر خم می‌کند، تکیه‌گاهی می‌شود برای او که نشکند.
ابوزینب زبانی جهانی دارد؛ زبانی زنانه با لهجه‌ای آشنا برای همه آزادگان جهان و مادران فرزند ازدست‌داده صبوری که در گوشه و کنار گیتی زیر یوغ امپریالیسم جهانی و کشورهای استعمارگر و استثمارگر مقاومت کرده و سر تعظیم فرود نیاورده‌اند.
ازاین‌جهت می‌توان غفاری را کارگردانی موفق دانست که در کنار آثار فاخری که از خود به‌جا گذاشته، جایگاه و نقش زنان در عرصه مقاومت و اشاعه فرهنگ پایداری از چشمان تیزبین او پنهان نمانده است. اهدای جایزه ویژه خانواده شهدا در جشنواره مقاومت به علی غفاری برای فیلم ابوزینب، مهر تاییدی است بر این موضوع.
اما در کنار همه ویژگی خوب، ابوزینب با کاستی‌هایی روبه‌رو بود که عمدتاً به شخصیت‌پردازی مربوط می‌شود. هر کاراکتری به‌محض ورود به داستان، در یکی از دودسته خیر و شر قرار می‌گیرد و تعلیقی در شناخت شخصیت‌ها باقی نمی‌ماند. در چنین شرایطی، تعلیق اصلی پیرامون این سؤال ایجاد می‌شود که «ابوزینب کیست؟» و چرا تا این حد اهمیت دارد که صهیونیست‌ها این‌چنین به دنبال او هستند؟ این سؤال، درام را تا نیمه پیش می‌برد. هرچند که فیلم به خاطر مخفی نگه‌داشتن کاراکتر «ابوزینب» و ذبح تعلیق اصلی داستان، در نیمه نخست، به هیچ کاراکتری به‌جز کاراکترهای مادر- که خوب بدیهی است نمی‌توانند «ابوزینب» باشند- نزدیک نمی‌شود و حتی در پرداخت و انتخاب موسیقی نیز، این ضعف را ادامه داده است؛ چنان‌که در بسیاری از سکانس‌ها، به‌جای آنکه درام، خیر و شر را مشخص کند و کاراکترها در گره‌های داستانی شخصیت‌پردازی شوند، موسیقی پیشاپیش وارد عمل می‌شود و حق و ناحق را با انتخاب سازها، به مخاطب می‌رساند.
البته نباید از نظر دور داشت که شرایط فضا و مکان فیلم‌سازی و نیز مشارکت تیم بومی در کنار عوامل ایرانی (مانند نویسنده) بی‌تأثیر نبوده است؛ همان‌طورکه کارگردان و تهیه‌کننده اشاره‌کرده‌اند این فیلم اساساً برای اکران خارجی در لبنان، سوریه، فلسطین، مصر و دیگر کشورهای عربی ساخته و هدف‌گذاری شده است؛ بنابراین طبیعی است که ذائقه مخاطب در ریتم، شخصیت‌پردازی، موسیقی و… در نظر گرفته شود.
اگرچه مخاطب توقع‌اش از کارگردان توانمند فیلم استرداد بیش از این‌ها بود، اما نباید فراموش کرد که این سومین ساخته بلند غفاری بوده است و این فرصت را در سال‌های بعد برای نمایش آثاری فاخر و ماندگار برای مخاطب وطنی خواهد داشت؛ همان‌گونه که ابوزینب در ذهن و قلب مردم لبنان ماندگار خواهد بود.
نویسندگان: نفیسه طهوری*دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی و سید محمد قاضی‌عسکری*دانشجوی دکترای عرفان
صفحات: 1· 2
