در اینجا به نکاتی در مورد تربیت کودکان‌تان از زمان نوزادی تا نوجوانی اشاره می کنیم:

۰ تا ۲ سال

نوزادان و نوپایان به طور طبیعی کنجکاو هستند. به همین دلیل باید اشیاء ممنوع و خطرناکی مانند تجهیزات تلویزیون و ویدئو، باندها، جواهرات و به ویژه وسایل بهداشتی و داروها را از دسترس‌شان دور نگه دارید.
وقتی فرزندتان به سمت یک شی‌ء خطرناک حرکت می‌کند، آرام به او بگویید: “نه” یا کودک را از آن‌جا بردارید و حواس او را به یک چیز دیگر مشغول کنید.
روش فاصله انداختن می‌تواند روش تربیتی بسیار خوبی برای کودکان نوپا باشد. برای مثال برای کودکانی که غذا را پخش یا پرت می‌کند، باید توضیح داد که چرا کار آنها قابل قبول نیست و برای یک تا دو دقیقه او را به یک جای دورتر -مثل صندلی آشپزخانه یا پله‌ها- ببرید تا آرام شود (فاصله انداخن طولانی برای کودکان نوپا اثر ندارد).
خیلی مهم است که یادتان باشد به هیچ عنوان نباید کودکان را در هر سنی که باشند تنبیه بدنی کنید. به‌خصوص این‌که نوزادان و کودکان نوپا قادر نیستند رابطه بین رفتار بد و تنبیه بدنی را درک کنند. آنها فقط درد آن را احساس خواهند کرد.
فراموش نکنید که کودکان با دیدن بزرگترها، به‌خصوص والدین‌شان، یاد می‌گیرند. دقت کنید که رفتارهای‌تان الگوی مناسبی برای فرزندان‌تان باشد. وقتی خودتان همیشه وسایل‌تان را مرتب کنید، فرزندتان هم یاد می‌گیرد که بعد از بازی کردن اسباب‌بازی‌های خود را جمع کند.

۳ تا ۵ سال

هر چه فرزندتان بزرگتر شود بهتر روابط بین عمل و نتایج آن را درک خواهد کرد، بنابراین می‌توانید قوانین خانه را به او یاد بدهید.
قبل از اینکه فرزندتان را برای رفتاری تنبیه کنید، چیزی که از او انتظار دارید را برایش توضیح دهید. مثل: اولین باری که فرزند ۳ ساله‌تان برای تزیین کردن دیوار اتاق نشیمن از مداد رنگی‌هایش استفاده کرد، باید برای او توضیح دهید که اجازه این کار را ندارد و اگر دوباره این کار را تکرار کند چه اتفاقی میفتد و حالا باید دیوار اتاق را خودش تمیز کند یا دیگر نمی‌تواند تا آخر آن روز از مداد رنگی‌هایش استفاده کند.
اگر چند روز بعد این اتفاق تکرار شد به او یادآور شوید که مداد رنگی فقط برای استفاده روی کاغذ است و فرجامی را که گفته بودید با انجام این کار او، انجام می‌دهید، عملی کنید.
هرچه والدین زودتر این الگوی “من قوانین را تعیین می‌کنم و از تو انتظار دارم گوش دهی و نتایج آن را بپذیری” را مقرر کنند، بهتر خواهد بود. با اینکه بعضی اوقات برای والدین راحت‌تر است که گاهی بعضی از رفتارهای بد را نادیده بگیرند و آن تنبیه همیشگی را برای آن اجرا نکنند، اما این رویکرد جالبی نیست. داشتن ثبات قدم، رمز تربیت مؤثر است و تصمیم‌گیری در مورد قوانین برای والدین خیلی مهم است (والدین به همراه هم نه به طور جداگانه).
وقتی تصمیم گرفتید که چه رفتارهایی باید مورد تنبیه قرار بگیرند، فراموش نکنید که برای رفتارهای خوب هم پاداش تعیین کنید. اثرات مثبت آفرین گفتن‌ها را دست کم نگیرید، تربیت کردن فقط تنبیه نیست، بلکه شناختن رفتارهای خوب هم هست. برای نمونه، اینکه بگویید، “من به تو افتخار می‌کنم که اسباب بازی‌هایت را به بقیه کودکان هم دادی” اثر بیشتری نسبت به تنبیه کردن کودک به خاطر رفتار عکس آن دارد. دقت کنید، زمانی‌که می‌خواهید فرزندتان را تحسین کنید، کاری که برای آن تحسین می‌شود را مشخص کنید.
اگر فرزندتان صرف نظر از واکنش شما، رفتار غیر قابل قبول خود را ادامه داد، جدولی درست کنید که هر کدام از روزهای هفته در آن یک خانه داشته باشند. تصمیم بگیرید که قبل از تنبیه چند مرتبه فرزندتان می‌تواند یک رفتار بد را تکرار کند یا چند مرتبه باید یک رفتار خوب را نشان دهد تا به او پاداش بدهید.
جدول را روی یخچال نصب کنید و هر روز رفتارهای خوب و بد را در آن یادداشت کنید. این سبب می‌شود حساب کارها در دست شما و فرزندتان باشد. اگر این روش اثر داشت، فرزندتان را برای یاد گرفتن کنترل رفتارهای بد خود تشویق کنید.
برای کودکان این سن روش فاصله انداختن (سکوت تربیتی Time Out) نیز می‌تواند اثر داشته باشد. محل مناسبی را به این منظور تعیین کنید که هیچ چیزی برای پرت کردن حواس در آن نباشد و سبب شود که فرزندتان در آن محل به رفتار خود فکر کند. یادتان باشد، فرستادن کودک به اتاقی که در آن کامپیوتر، تلویزیون یا امثال آن هست، هیچ اثری نخواهد داشت. طول مدت زمان را طوری انتخاب کنید که بر فرزندتان اثرگذار باشد. متخصصین می‌گویند که به ازای هر سال از سن، یک دقیقه زمان لازم است. برخی دیگر از متخصصین سفارش می‌کنند که این فاصله را تا مدتی ادامه دهید که کودک آرام شود.
خیلی مهم است که کار درست را به فرزندمان یاد بدهیم نه این‌که فقط بگوییم چه کاری غلط است. برای نمونه به جای اینکه بگویید “روی مبل نپر” سعی کنید بگویید، “بنشین روی مبل و پاهات رو بگذار روی زمین”

۶ تا ۸ سال

روش فاصله انداختن و عاقبت کار، روش‌های تربیتی مفیدی برای این گروه سنی است.
در مورد این گروه سنی هم داشتن ثبات قدم در تربیت نقش مهمی دارد. سعی کنید به هر حرفی که می‌زنید عمل کنید، در غیر این صورت قدرت و نفوذ خودتان را زیر سؤال می‌برید. کودکان باید باور کنند که به هر حرفی که می‌زنید عمل می‌کنید. این به آن معنی نیست که نمی‌توانید یک شانس دوباره به کودک‌تان بدهید، اما باید کاری که می‌گویید را انجام دهید و در واقع شما در عمل باید همان چیزی باشید که می‌خواهید کودک‌تان از آن پیروی کند نه این‌که تنها راجع به رفتارهای خوب حرف بزنید و خودتان برعکس آن‌را عمل کنید.
دقت کنید در موقع عصبانیت تهدیدهای تنبیهی غیر واقعی تعیین نکنید (در را ببند و گرنه دیگه اجازه نمیدم تلویزیون تماشا کنی!) زیرا انجام ندادن آن تهدید، همه تهدیدهای شما را بی اثر جلوه می‌دهد.
تنبیه بزرگ نیز، قدر و ارزش شما را به عنوان پدر یا مادر از بین می‌برد. اگر دختر یا پسرتان را برای یک ماه تنبیه کنید، او دیگر انگیزه‌ای برای تغییر رفتارش نخواهد داشت زیرا دیگر همه چیز از او گرفته شده است. فراموش نکنید اگر همیشه برای هر کاری عصبی باشید در نهایت فرزندتان از شما حساب نخواهد برد؛ چون نقطه اوج تنبیه شما را دیده است.

۹ تا ۱۲ سال

کودکان این گروه سنی را نیز مانند سایر گروه‌های سنی می‌توان با مسئولیت‌پذیری و به عهده گرفتن پیامدهای کارهای‌شان تربیت کرد. وقتی کودکان بزرگ می‌شوند و استقلال و مسئولیت بیشتری می‌خواهند، آموزش کنار آمدن با نتیجه رفتارشان روشی مؤثر و مناسب برای تربیت آنهاست.

به طور مثال، اگر تکالیف خانه کودک پنجم دبستانی‌تان تا موقع خواب تمام نشده است، آیا باید او را بیدار نگه دارید تا تکالیفش را انجام دهد یا خودتان به او کمک کنید؟ هیچ‌کدام! اگر این کارها را بکنید فرصت دادن یک درس مهم به او را، از دست می‌دهید. اگر تکالیف او کامل نیست، فرزندتان بدون تکلیف فردا به مدرسه خواهد رفت و پیامدهای گرفتن نمره منفی را تحمل خواهد کرد.
برای والدین طبیعی‌ست که بخواهند فرزندان‌شان را از اشتباه نجات دهند، اما در طولانی مدت با اجازه به انجام این اشتباهات گاه‌گاه، لطف بزرگی در حق فرزندان‌شان می‌کنند. کودکان متوجه می‌شوند که رفتار نادرست چه معنایی دارد و احتمال دارد آن اشتباه را دیگر تکرار نکنند. اگر فرزندتان از نتایج طبیعی رفتارهایش درس نمی‌گیرد، خودتان مشکلات را برای او توضیح دهید تا رفتارش اصلاح شود.

۱۳ سال به بالا

تا اینجا پایه و زمینه تربیتی فرزندتان را آماده کرده‌اید. فرزند شما می‌داند که از او چه انتظاری می‌رود و شما به حرفی که در مورد مجازات و رفتار بد می‌زنید عمل می‌کنید. این‌جا نباید همه چیز را رها کنید؛ برای نوجوانان هم تربیت به اندازه کودکان اهمیت دارد. درست مانند کودک ۴ ساله‌ای که لازم است برای او زمان خواب مشخص کنید، فرزند نوجوان‌تان هم نیاز به تعیین حد و مرز دارد.
در مورد انجام تکالیف، ملاقات دوستان و ارتباط با جنس مخالف برای او قانون تعیین کنید و در این موارد از قبل با او حرف بزنید تا هیچ سوء تفاهمی ایجاد نشود. نوجوان شما ممکن است هر‌از گاهی شکایت کند اما خواهد فهمید که کنترل او به دست شماست. نوجوانان هم می‌خواهند که برای آنها محدوده تعیین شود و در زندگی‌شان قانون باشد، حتی اگر آزادی و مسئولیت بیشتری به آنها بدهید.
وقتی نوجوان‌تان قانونی را می‌شکند، گرفتن امتیازات‌شان بهترین روش برخورد به نظر می‌رسد. فراموش نکنید که کنترل بعضی از مسائل را به فرزند نوجوان‌تان بدهید. این کار نه تنها تعداد دعواها و مشاجرات شما را کمتر می‌کند، بلکه موجب می‌شود به تصمیمات شما احترام بگذارد و در واقع مرز بین استقلال و آزادی را به او نشان داده‌اید. می‌توانید او را در مورد لباس‌ها، مدل مو یا وضعیت اتاق آزاد بگذارید تا خودش تصمیم‌گیری کند. با بزرگتر شدن فرزندتان، حیطه این کنترل گسترده‌تر می‌شود. فراموش نکنید که در همه لحظات باید به شخصیت و حریم شخصی او احترام بگذارید تا او هم در آینده به شما احترام بیشتری بگذارد.
خیلی خوب است که روی نقاط مثبت متمرکز شوید. به عنوان مثال، با اجازه دادن به او برای دیرتر برگشتن به خانه، به جای زودتر قرار دادن ساعت رفت و آمد به عنوان تنبیه، رفتاری مثبت نشان دهید.
نکاتی درمورد تنبیه بدنی
برخی از معایب استفاده از تنبیه بدنی شامل موارد زیر هستند:

• تنبیه بدنی به کودک این پیام را می‌دهد که وقتی عصبانی است اجازه دارد دیگران را بزند یا به آنها آسیب برساند.
• تنبیه بدنی می‌تواند از نظر جسمی به کودک آسیب وارد کند.
• تنبیه بدنی به جای یاد دادن رفتار مناسب به کودکان، تنها سبب می‌شود از والدین‌شان بترسند و از آنها دوری کنند.

برای کودکی که دنبال توجه است، این نوع تنبیه حتی نوعی پاداش است. در هر حال برای این کودکان توجه منفی نیز بهتر از عدم توجه است.

مترجم : نغمه خالقی