هنگامي که پشت رايانه نشسته‌ايد و بر روي صفحه کليد تايپ مي‌کنيد، فقط انگشتان و چشمان شما کار نمي‌کنند بلکه تمام اندام‌هاي بدن شما در حال فعاليت هستند. امّا متأسفانه، عليرغم اين واقعيت، اين کار شما ورزش محسوب نمي‌شود. گسترش روزافزون خدمات اينترنت و زمان زيادي که افراد به طور روزانه در فضاي مجازي مي‌گذرانند، مشکلات و بيماري‌هاي متعدد جسمي و رواني به همراه داشته است که در زير به معرفي ده نمونه از شايع‌ترين آنها مي‌پردازيم.
10- خستگي چشم
هنگامي که از چشمانتان زياد استفاده مي‌کنيد، خسته مي‌شوند. بنابراين جاي تعجبي نيست که هنگامي که براي ساعت‌هاي طولاني به صفحة نمايشگر رايانه خيره مي‌مانيد، دچار سوزش و درد چشم شويد. به گفتة پزشکان مايو کلينيک، «با وجودي که خستگي چشم آزاردهنده است امّا معمولاً مشکل حادّي نيست و پس از استراحت دادن به چشم‌ها برطرف مي‌گردد.»
9- اضطراب سلامتي/ فاجعه‌سازي از درد
بعضي افراد مايلند علائم درد در بدنشان را به طور مبالغه‌آميزي تفسير کنند. روان‌شناسان به اين تمايل، «فاجعه‌سازي از درد» مي‌گويند. يعني تمايل به در نظر گرفتن بدترين احتمالات به هنگام حس درد. منظور از اضطراب سلامتي نيز اين است که فرد حس کند مشکل جدّي سلامتي دارد و اين اضطراب با نتايج طبيعي آزمايش‌هاي پزشکي و اطمينان بخشي پزشک متخصص از بين نرود. اينترنت به دليل وجود حجم زياد اطلاعات نادرست، تأييد نشده و غيرعلمي و اين باور در مردم که هرچه در اينترنت هست قابل اطمينان مي‌باشد، مي‌تواند باعث تشديد اختلال رواني «خود بيمار انگاري» گردد.
8- سردرد
سه نوع سردرد در ارتباط با اينترنت وجود دارد:
سردردهاي تنشي
اين نام ممکن است گمراه کننده باشد. اين نوع سردردها به دليل استرس به وجود نمي‌آيند بلکه غالباً به دليل کشيدگي عضلة گردن يا چشم درد حادث مي‌شوند. به گفتة پزشکان مايوکلينيک، سردردهاي تنشي از 30 دقيقه تا يک هفته ممکن است باقي بمانند.
سردردهاي مزمن روزانه
اغلب افراد گاه به گاه دچار سردرد مي‌شوند. اما به گفتة پزشکان مايو کلينيک چنانچه تعداد روزهايي که فرد سردرد دارد بيشتر از تعداد روزهايي باشد که سردرد ندارد، احتمالاً دچار اين سردرد است. ماهيت متوالي اين نوع سردرد، آن را در بين بدترين سردردهاي ناتوان‌ساز قرار مي‌هد.
سردردهاي استرسي
پيدايش سردرد به استرس خيلي زيادي نياز ندارد. استرس ناشي از به انتظار دريافت اطلاعات ماندن از اينترنت، کندي بار شدن صفحات، خرابي رايانه و امثال آنها مي‌تواند باعث اين نوع سردرد شود.
7- درد پشت
نشستن نادرست پشت رايانه، به ويژه اگر با چاقي، کمبود ورزش و تحرّک، و سيگار کشيدن همراه باشد به درد پشت مي‌انجامد. منشأ اين درد معمولاً عضلات، اعصاب، استخوان‌ها و مفاصل در ستون فقرات است. نشستن نادرست و براي ساعت‌هاي طولاني پشت رايانه، اين درد را تشديد مي‌کند.
6- ترومبوز وريدي
به لختگي درون رگ، ترومبوز گفته مي‌شود. منظور از ترومبوز وريدي، تشکيل لختة خون در رگ‌هاي وريدي است که غالباً در پاها پديد مي‌آيد و علّت اصلي آن، بي‌تحرّکي و کم شدن آب بدن است. نشستن براي ساعت‌هاي طولاني پشت رايانه مي‌تواند باعث ترومبوز وريدي گردد. به تازگي در هواپيماهاي مسافربري نيز اطلاعات هشدار دهنده‌اي دربارة ترومبوز وريدي به مسافران داده مي‌شود و به آنها توصيه مي‌گردد تا براي ساعت‌هاي طولاني بي‌حرکت بر روي صندلي باقي نمانند.
5- نشانگان مونچهاوزن
نخست اجازه دهيد به تعريف نشانگان يا سندروم مونچهاوزن بپردازيم، چرا که ممکن است بسياري از خوانندگان با اين اختلال رواني آشنا نباشند، و بعد به سراغ اينترنت مي‌رويم:
«خصوصيت مهم اين سندروم، ميل شديد به بستري شدن است و به عقيدة بعضي از روان‌شناسان، اصطلاح اعتياد بيمارستان براي اين سندروم مناسب‌تر است. خصوصيت مهم ديگر اين بيماران اين است که به محض آشکار شدن ساختگي بودن علائمشان، درخواست ترخيص کرده و از مراجعة مجدّد به آن محل خودداري مي‌کنند. مواردي ديده شده که بيمار براي ايجاد علائم دست به ابتکارهاي عجيبي زده است.»
در اينترنت تعداد بيشماري اتاق گپ‌زني ، گروه‌هاي پشتيبان و وبگاه شبکه‌هاي اجتماعي وجود دارد که افراد مي‌توانند مشکلاتشان را با ديگران در ميان بگذارند، درخواست راهنمايي کنند و حس همدردي ديگران را جلب کنند.
شايد تعجب کنيد از اين که خيلي از افراد صرفاً براي جلب توجه به بيان بيماري‌ها يا مصيبت‌هاي دروغين و ساختگي مي‌پردازند. آنها وانمود مي‌کنند که قرباني تجاوز، حمله، ضرب و شتم يا بيماري‌هاي جدّي و سخت‌درماني هستند تا توجه ديگران را به خود جلب کنند. به اين اختلال رواني، نشانگان يا سندروم مونچهاوزن گفته مي‌شود. بر اساس پژوهشي که صورت گرفته است، اينترنت مي‌تواند افراد را ترغيب کند که به منظور جلب توجه وانمود کنند که مبتلا به بيماري هستند. به گفتة دکتر فلدمن از دانشگاه آلاباما افرادي که داراي اين نشانگان هستند در صورتي که به يک مرکز روان‌پزشکي مراجعه کنند مورد درمان قرار خواهند گرفت امّا اغلب آنها چنين تمايلي ندارند و ترجيح مي‌دهند که يک بيماري جسمي حاد داشته باشند تا يک اختلال رواني.
4- افسردگي فيس‌بوکي
بر اساس گزارشي که در روزنامة ديلي‌ميل چاپ شده است، فيس‌بوک و ديگر شبکه‌هاي اجتماعي، دختران نوجوان را در معرض ابتلاء به اضطراب و افسردگي قرار مي‌دهند. اين‌گونه وبگاه‌ها علاوه بر امکان نامه‌نگاري و پيام‌رساني، اين امکان را براي نوجوانان به وجود مي‌آورند که دربارة يک چيز، بارها و بارها و بارها صحبت کنند. بر اساس اين مقاله، بحث مکرّر در ميان دختران نوجوان، به ويژه دربارة ناکامي‌هاي عشقي، حال آنها را بدتر مي‌کند و هيجانات منفي در آنها به وجود مي‌آورد.
اين گزارش، نتيجة پژوهشي است که از سوي دانشگاه استوني بروک نيويورک بر روي 83 دختر نوجوان صورت گرفته است. توصية يکي از پزشکان به نوجواناني که به طور مداوم دربارة يک مشکل صحبت مي‌کنند اين است که «موضوع بحث را عوض کنند.»
3- خشم اينترنتي
با وجودي که ممکن است خشم اينترنتي به خودي خود براي سلامتي افراد مضر نباشد اما مي‌تواند به آزار اينترنتي و حتي شايد به خشونت بينجامد. بنابراين کساني که توانايي فروخوردن خشمشان را ندارند بايد مواظب باشند.
يکي از منابع خشم اينترنتي «افزونگي اطلاعات» است. حجم عظيم اطلاعات موجود بر روي وب و کند بودن سرعت دستيابي به آنها باعث بروز مقدار زيادي استرس در کاربران اينترنت مي‌گردد. بر اساس مطالعه‌اي که از سوي شرکت نمايه‌گذاري بريتيش وب صورت گرفته، 68 درصد از 200 نفر افراد مورد مطالعه گفته‌اند که براي آنها در انتظار دريافت اطلاعات ماندن از وب، استرس‌زاتر از گذراندن يک آخر هفته با پدر و مادر همسرشان است و 38 درصد گفته‌اند که استرس‌زاتر از ماندن در ترافيک خيابان است.
يکي از محل‌هاي بروز خشم اينترنتي در بخش اظهار نظرهاي وب‌نوشت‌ها، ويديوهاي يوتيوب يا نظرگاه وبگاه‌هاست. اگر به بخش اظهار نظرها نگاهي بيندازيد، خيلي طول نمي‌کشد تا به کلمات زشت و ناپسند بر بخوريد. شايد ماهيت گمنام اينترنت، افراد را ترغيب مي‌کند که هرچه در فکر دارند را بيان کنند. اما نکته‌اي که در اينجا وجود دارد اين است که اين مسأله واگيردار است- اظهار نظر خشمگينانة شما ديگران را خشمگين مي‌کند و اين چرخه همين‌طور ادامه مي‌يابد.
2- اختلالات بالاي دست
اختلالات بالاي دست شامل: نشانگان (سندروم) کشيدگي گردن، نشانگان (سندروم) مجراي مچ دستي، نشانگان (سندروم) مجراي ساعدي، التهاب تاندون دست و مچ، التهاب تاندون و غلاف آن، التهاب کيسة زلالي، کشيدگي مکرّر عضلاني و نشانگان (سندروم) مجراي خروجي قفسة صدري است. تمام اين بيماري‌ها مي‌تواند مربوط به استفاده از اينترنت باشد. اين بيماري‌ها غالباً بر اثر استفادة بيش از حدّ از يکي از اندام‌هاي بالاي دست (مثل بازوها) و استفادة بيش از حدّ از يک ابزار مثل صفحه کليد رايانه يا موش بروز مي‌کنند و به دليل آسيب‌ديدگي بافت ها با درد همراهند.
در مورد بيماري نشانگان مجراي خروجي قفسة صدري گفتني است که دو گروه از افراد بيشتر در معرض خطر اين بيماري قرار دارند. يکي کساني که در تصادف‌هاي رانندگي دچار آسيب‌هاي گردني مي‌شوند و ديگر کساني که از رايانه در وضيعت‌هاي نشستن نادرست و غير ارگونوميک، در دوره‌هاي زماني طولاني استفاده مي‌کنند
1- اعتیاد به اینترنت
اين بيماري به اين علت در اين فهرست شمارة يک شده است که واقعاً بسيار جدّي است و در بعضي موارد کشنده بوده است. ماهيت اعتياد بسيار فراگير است. هنگامي که صحبت از اينترنت باشد، اين اعتياد مي‌تواند به چيزهاي زيادي پيدا شود. از تايپ کردن گرفته تا بازديد از اتاق‌هاي گپ‌زني، خريد برخط يا بازي‌هاي چند نفره.
اعتياد به اينترنت آنقدر جدّي و واقعي است که مراکز بازپروري براي آن به وجود آمده است. به طور مثال، بر اساس مقاله‌اي که در نيويورک تايمز منتشر گرديده، مراکز بازپروري معتادان اينترنت در کرة جنوبي با استفاده از مدّرسان نظامي به معتادان تمرين‌هاي بدني نسبتاً شديد شبيه تمرين‌هاي نظامي مي‌دهند، نشست‌هاي گروهي با مشاور برگزار مي‌کنند و کارگاه‌هاي روان درماني براي معتادان ترتيب مي‌دهند. مسئله اعتياد به اينترنت در کرة جنوبي در سال‌هاي اخير به صورت يک مسئلة ملّي در آمده و ميزان مرگ و مير ناشي از خستگي و از پا افتادگي پس از انجام بازي‌هاي برخط روز به روز در حال افزايش است.
براي اين که متوجه شويد معتاد به اينترنت هستيد يا نه، به پرسش‌هاي زير جواب دهيد
• آيا از محدود کردن استفادة خود از اينترنت ناتوانيد؟
• آيا کار کردن با اينترنت بيشتر وقت آزاد شما را به خود اختصاص مي‌دهد؟
• وقتي داريد با اينترنت کار مي‌کنيد، زمان را گم مي‌کنيد (متوجه گذشت زمان نمي‌شويد)؟
• آيا امکاناتي براي خود فراهم مي‌کنيد که بيشتر به اينترنت متصل باشيد؟
(مثلاً ميز رايانه‌تان را با خوردني‌ها و نوشيدني‌هاي فراوان پر مي‌کنيد؟ نوشابه‌هاي انرژي‌زا مي‌آشاميد؟)
• آيا به طور دائم رايانه‌ها و نرم‌افزارهايتان را ارتقاء مي‌بخشيد؟
• آيا چنانچه به هر دليلي از اتصال به اينترنت بازداشته شويد دچار خشم، افسردگي، نااميدي، زودرنجي، بي‌قراري يا کج‌خلقي مي‌گرديد؟
• آيا از رايانه‌تان براي فرار از واقعيت‌هاي زندگي استفاده مي‌کنيد؟
• آيا به ديگران در مورد ميزان استفاده‌تان از رايانه دروغ مي‌گوييد؟
• آيا در دنياي واقعي از لحاظ اجتماعي آدمي تنها و منزوي هستيد؟
• آيا هيجانات و احساساتي که از طريق شبکه‌هاي اجتماعي، بازي‌ها و … در اينترنت به دست آورده‌ايد جايگزين تجربيات زندگي واقعي شما شده‌اند؟
• آيا براي استفاده از اينترنت، روابط زندگي واقعي يا کارتان را به مخاطره مي‌اندازيد؟
اگر پاسخ شما به حداقل پنج پرسش از پرسش‌هاي بالا، مثبت باشد بهتر است براي درمان اعتياد خود به اينترنت به مشاور حرفه‌اي مراجعه کنيد.
خوشبختانه برخي منابع برخط نيز براي اين منظور وجود دارند
: http://www.netaddiction.com
http://www.dailystrength.org
ترجمه: کلینیک الکترونیکی روان‌یار
منبع
“Top 10 Internet Illnesses",
http://www.toptenz.net/ top-10-internet-illnesses.php
