آغاز ایام سوگواری سید و سالار شهیدان، و برپایی مراسمات مختلف مذهبی با رسوم و آیین مختلف، ما را بر آن داشت تا مروری مجمل داشته باشیم بر احکام مرتبت بر آن و سؤالات و ابهاماتی که در این زمینه وجود دارد.
- سؤال: شرکت زنان در دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی چه حکمی دارد؟
پاسخ: بنابر نقل آیت‌الله صافی‌گلپایگانی، حضور زنان در انتهای دسته‌جات عزاداری، اگر مستلزم ارتكاب معصيت نباشد، اشكال ندارد، اما اگر در متن دسته‌جات باشند، بنابر نظر آیت‌الله خامنه‌ای شرکت زنان در دسته‌های سينه‌زنی و زنجيرزنی شايسته نيست.
- سؤال: مردانی هستند که هنگام عزاداری برای امام حسین (ع) پیراهن خود را در می‌آورند؛ می‌خواستم بدانم حکم مسئله چیست؟
پاسخ: در مورد این مسئله، آیت‌الله مکارم‌شیرازی می‌فرمایند: برهنه‌شدن مردان به هنگام عزاداري؛ در صورتي‌که در حضور زنان باشد، حرام و اگر زنان هم نباشند، در شأن اين مجالس نيست؛ از نظر ایشان برهنه‌شدن در مراسم عزاداری مطلقاً اشکال دارد.
آیت‌الله فاضل‌لنکرانی نیز می‌فرمایند: بر زنان لازم است از نظر خوددارى كنند. البته بر مردانى كه مى‌دانند زنان به بدن آنها نگاه مى‌كنند، جايز نيست لخت شوند.
اما آیت‌الله صافی‌گلپایگانی معتقدند: اگر مستلزم نگاه نامحرم نباشد، اشکالی ندارد؛ و در جای دیگری می‌فرمایند: اگر معرض تحريك باشد، اشكال دارد و بهتر است با لباس عزاداري شود. از نظر ایشان نیز نگاه كردن خانم‌ها به بدن مردان نامحرم جايز نيست.
آیت‌الله تبریزی نیز می‌گویند: بر مردان واجب نيست بيشتر از ستر واجب، ستر كنند، و آن ستر، ما بين ناف و زانو است و اگر به خاطر غرض عقلايى پيراهن خود را درآورند، اشكالى ندارد؛ به خصوص جهت سينه‌زدن براى حزن به سيدالشهدا عليه‌السلام و ساير ائمه عليهم‌السلام و اين امر مورد قبول است. آیت‌الله سیستانی نیز می‌فرمایند: در حد خود حرام نیست و اشکالی ندارد.
- سؤال: حكم چاك زدن گريبان و بر سر و صورت زدن در مصيبت امام حسين (ع) چيست؟
پاسخ: آیت‌الله صافی‌گلپایگانی می‌فرمایند: بر سر و صورت زدن و گريبان چاك‌زدن در مصيبت آن بزرگوار، مانعي ندارد. آیت‌الله تبریزی نیز در ادامه پاسخ به استفتائی می‌فرمایند: جهت سينه‌زدن براى حزن به سيدالشهدا (ع) و ساير ائمه عليهم‌السلام، اين امر (در آوردن لباس) مورد قبول است؛ هرچند منجر به زخمى‌شدن سينه شود. آیت‌الله فاضل‌لنکرانی می‌فرمایند: جايز بلكه راجح است، مشروط بر آنكه موجب ضرر مهم و اضرار بر نفس نباشد.
در همین راستا و در مورد سایر مصادیق تألم و تأثر حضرات آیات سیستانی و صافی‌گلپایگانی، ناله و شیون سر دادن و هروله کردن را نیز بلا اشکال دانسته‌اند و آیت‌الله صافی‌گلپایگانی در ادامه فرموده‌اند: عزاداري بر آن بزرگواران به هر نحوي كه موجب ضرر معتدّبه به بدن نباشد و مشتمل بر خلاف شرع از هر جهت نباشد، مطلوب است؛ و در جای دیگر فرمودند: ولي مواظب باشيد وقار عزاداري مخدوش نشود.
آیت‌الله مکارم‌شیرازی فرموده‌اند: عزاداری خامس آل عبا از مهم‌ترین شعائر دینی است، ولی لازم است از هر کاری که به بدن آسیب می‌رساند یا موجب وهن مذهب می‌گردد، خودداری شود.
- سؤال: آیا سرمه‌کشیدن و حنا بستن در ایام عزاداری نیز مانند غیرعزاداری همچنان مستحب است یا ترک آن در این‌گونه ایام بهتر است؟ آیا اصلاح کردن در ماه محرم و صفر برای زنان از نظر اسلام و فقه اشکال دارد؟
پاسخ: آیت‌الله مکارم‌شیرازی می‌فرمایند: سرمه‌کشیدن مانعی ندارد، ولی حنا بستن چون نشانه شادی است، در ایام عزاداری بهتر است ترک شود؛ اصلاح کردن در این ایام نیز مانعی ندارد.
- سؤال: اگر بعضی از واجبات از مکلف به سبب شرکت در مجالس عزاداری فوت شود؛ مثلاً نماز صبح قضا شود، آیا بهتر است بعد از این در این مجالس شرکت نکند یا اینکه عدم شرکت او باعث دوری از اهل بیت علیهم‌السلام میشود؟
پاسخ: آیت‌الله صافی‌گلپایگانی می‌فرمایند: مراقبت بر قضانشدن نماز، واجب است. آیت‌الله خامنه‌ای نیز می‌فرمایند: بديهی است که نمازِ واجب، مقدم بر فضيلت شرکت در مجالس عزاداری اهلبيت عليهم‌السلام است و ترک نماز و فوت‌شدن آن به بهانه شرکت در عزاداری امام حسين (ع) جايز نيست، ولی شرکت در عزاداری به‌گونه‌ای که مزاحم نماز نباشد، ممکن و از مستحبات مؤکد است.
