اگر طلبه ای هستید که تازه وارد حوزه شده اید حتما کلمه (مباحثه) را تا کنون زیاد شنیده اید. بیشتر اساتید مخصوصا در سالهای ابتدای طلبگی روی این مساله تاکید زیادی دارند و غالبا به طلاب گوشزد می کنند که مباحثه را فراموش نکنند.

مباحثه یک سنت قدیمی است که از سالهای گذشته در حوزه های علمیه متداول بوده و تحقیقات جدید روز مهر تایید بر این روش زده است. به طوری که امروزه, مباحثه کردن یکی از بهترین شیوه های یادگیری به شمار می رود.

با این حال جای بسی افسوس است که امروزه در حوزه های ما، این سنت خوب کمرنگ شده و متاسفانه برنامه ریزی غلط درسی و زندگی پرمشغله دو مشکل عمده هستند که به این مشکل دامن می زنند و آرام آرام مباحثه را از زندگی طلبگی جدا می کنند.

ما قصد داریم در چند مقاله به صورت دقیق تر پیرامون این سنت قدیمی و شاید هم به روز با شما سخن بگوییم. پس با ما همراه باشید:

مقدمه ای درباره مباحثه
مباحثه از آداب درس خواندن است. اساتید در آغاز شروع به تحصیل طلاب، آنان را به مباحثه تشویق می‌کنند. اساتید چهار مرحله را برای ماندگاری درس در حافظه و فهم بهتر آن پیش‎نهاد می‎کنند. پیش مطالعه که قبل از شروع درس صورت می‎گیرد و سپس درس و مطالعه‎ی پس از درس و مباحثه این چهار مرحله هستند. (1)

مباحثه تمرین تقویت بیان و فن سخن‌وری است. به علاوه نوعی ممارست برای کلاس‌داری و تدریس است. هم‌اندیشی در مباحثه باعث برطرف شدن اشکالات و بدفهمی‌ها می‌شود.و در بسیاری اوقات اندیشه‌ای نو را در پی دارد. (2)

تعریف مباحثه
جریان کاوش و جست وجوی جمعی، برای یافتن پاسخ سؤالی و پیدا کردن راه حل مشکل، یا تثبیت و تعمیق یک سری مفاهیم و گزاره های آموخته شده، از طریق گفت وگو و تبادل دیدگاه ها و نظرات، به گونه ای که متضمن نوعی تأثیر و تأثر متقابل باشد.(3)

جایگاه و اهمیت مباحثه:
همانطورى كه اشاره شد مباحثه یكى از ویژگیهاى نظام آموزشى حوزه هاى علمیه مى باشد. دراین سنت نیكوى علمى كه شاید یكى از بهترین و موثرترین شیوه فهم عمیق و فراگیرى سریع علوم و معارف است براساس روش قرآنى:[مجادله باحسن]  مى باشد واز سلف صالح و علماى ربانى به ماارث رسیده است .

البته این روش در كلمات ائمه معصومین[ ع] به عنوان نظرگیرى و جمع بندى آراء وانتخاب بهترین مطرح شده است كه به یكى از آن كلمات از امیرمومنان على[ ع] اشاره مى شود:

واضمم آراءالرجال واختراقربهاالى اصواب ابعدها عن الارتیاب ؛همه نظریات را در كنار یكدیگر قرار داده و نزدیك ترین آنها به حق راانتخاب و دورترین آنها را رها كن.

در كتاب[ آداب المتعلین] كه یكى از بهترین كتابها در زمینه[ روش آموزش] و مربوط به سالهاى (911 965) و مولف آن خواجه نصیر طوسى مى باشد به مسئله مباحثه اشاره مى كند و مى فرماید:

ولابد لطالب العلم من المطارحه والمناظره … وقیل مطارحه ساعه خیر من تكرار شهر؛ براى یك دانشجو طرح مسائل و مناظره یكى از ضروریات مى باشد:و گفته شده : یك ساعت مباحثه بهتراز تكرار یك ماه درس مى باشد.

در گذشته چنین معمول بوده كه فقط در دروس رسمى حوزه مانندادبیات فقه اصول … مباحثه انجام گیرد اما باید توجه داشته باشیم كه این شیوه را نباید در یك یا چند رشته منحصر كنیم و ضرورت دارد كه آنرا در تمام علوم اسلامى همچون تفسیر تاریخ اقتصاد سیاست و دیگر مباحث لازم و حیاتى در حلقه هاى چند نفرى طلاب مباحثه كنیم .

در آنصورت است كه اثرات علمى آن در حوزه ها نمود بیشترى خواهد داشت و حوزه هاى علمیه از كارائى بالائى برخوردار خواهد بود.(4)

تحقیقات جدید نیز روشن کرده است که مباحثه های گروهی نسبت به سایر مراحل آموزشی از نوعی برتری برخوردار است. توجیه این برتری در واژه «درگیری» خلاصه می شود. (5)

منابع:
1  . پایگاه روات حدیث
2  . همان
3  . برگرفته از مقاله سید جلال جمالی – پایگاه حوزه
4  . پایگاه استاد شهید مطهری
5  . پایگاه حوزه